1 sierpnia 1944 r., na wieść o wybuchu powstania warszawskiego, szef SS Heinrich Himmler nakazał niezwłoczne zgładzenie więzionego w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen komendanta głównego AK gen. Stefana Grota-Roweckiego. Według powojennych ustaleń historyków został on zamordowany jeszcze tej samej nocy. Dziś mija 70. rocznica śmierci.

Stefan Rowecki urodził się 25 grudnia 1895 r. w Piotrkowie Trybunalskim w rodzinie urzędniczej o tradycjach szlacheckich i niepodległościowych.

W 1911 r. był współorganizatorem, a następnie stał na czele pierwszego tajnego zastępu skautowego w swym rodzinnym mieście. W 1912 r. rozpoczął studia techniczne w Szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie.

W 1913 r. wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich w Warszawie. Po ukończeniu kursu podoficerskiego w Rabce, wrócił do stolicy, gdzie dowodził jednym z plutonów kompanii warszawskich Polskich Drużyn Strzeleckich.

Pod koniec 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich, podczas I wojny światowej walczył w szeregach I Brygady. Po tzw. kryzysie przysięgowym został w sierpniu 1917 r. internowany przez Niemców w Beniaminowie. W 1918 r. znalazł się w Polskiej Sile Zbrojnej, był m.in. instruktorem w Oficerskiej Szkole Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej.

W latach 1919-1920 walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, m.in. jako szef Oddziału II Frontu Południowo-Wschodniego i Grupy Uderzeniowej gen. Rydza-Śmigłego.

W okresie międzywojennym piastował różne stanowiska w armii, m.in. był szefem sekcji planów oraz zastępcą szefa Oddziału III Naczelnego Dowództwa. W latach 1921-1922 był słuchaczem kursu doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej. Z jego inicjatywy w 1924 r. zaczął ukazywać się "Przegląd Wojskowy".

W czasie kampanii wrześniowej dowodził Warszawską Brygada Pancerno-Motorową, która weszła w skład Armii „Lublin”. Na jej czele brał udział w walkach w obronie środkowej Wisły, a później w pierwszej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Po kapitulacji armii uniknął niewoli i powrócił do Warszawy.

W październiku 1939 został mianowany zastępcą komendanta głównego i szefem sztabu Służby Zwycięstwu Polski. W konspiracji używał wielu pseudonimów, w tym najbardziej dziś znanego - „Grot”.

Od stycznia 1940 r. pełnił funkcję Komendanta Obszaru Warszawskiego Związku Walki Zbrojnej, który powołano w miejsce SZP. W marcu tego roku objął formalnie stanowisko Komendanta ZWZ na obszarze okupacji niemieckiej, w maju mianowany został generałem brygady.

30 czerwca 1940 r. gen. Rowecki został komendantem głównym ZWZ i dowódcą Sił Zbrojnych w Kraju. W grudniu 1940 z jego polecenia, w Biurze Informacji i Propagandy utworzono specjalną komórkę "N", w październiku 1941 r. przekształconą w Samodzielny Podwydział N, zwany potocznie akcją N, która zajmowała się dywersją, wojną psychologiczną i propagandą, wymierzoną przeciwko okupantowi niemieckiemu. Pod koniec 1941 r. „Grot” utworzył organizację dywersyjną "Wachlarz".

Gen. Rowecki doprowadził do połączenia najważniejszych organizacji konspiracyjnych w kraju w jednolite wojsko podziemne, od 1942 r. występujące jako Armia Krajowa. Jako Komendant Główny AK dokonał restrukturyzacji organizacji poprzez usprawnienie systemu dowodzenia oraz zapewnienie właściwej struktury organizacyjnej.

Od 1942 r., kiedy uzyskał zgodę na prowadzenie ograniczonej walki zbrojnej, nadzorował przygotowanie planu powstania powszechnego, jakie Polskie Państwo Podziemne zamierzało wywołać pod koniec wojny.

W czasie okupacji niemieckiej „Grot” uznany został za "wroga numer jeden" III Rzeszy w okupowanej Polsce i umieszczony na pierwszym miejscu niemieckiej listy poszukiwanych Polaków. Powstała nawet specjalna komórka zajmująca się wyłącznie poszukiwaniem przywódców podziemia, która posiadała jego rysopis i dane osobowe.

Zdekonspirowany przez agentów gestapo w wywiadzie AK - Blankę Kaczorowską, Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego, 30 czerwca 1943 r. gen. Rowecki został aresztowany a następnie przewieziony do centrali gestapo w Berlinie. W połowie lipca 1943 r. umieszczono go w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen w budynku dla ważnych więźniów.

1 sierpnia 1944 r., szef SS Heinrich Himmler, na wieść o wybuchu powstania warszawskiego nakazał niezwłoczne zgładzenie gen. Roweckiego. Według powojennych ustaleń historyków, został on zamordowany w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 r. Dokładne okoliczności jego śmierci i miejsce pochówku do dziś nie są znane.

W latach stalinizmu w Polsce oficjalna ocena działalności „Grota” była skrajnie i jednostronnie negatywna. Posługując się oskarżeniami nie popartymi faktami twierdzono m.in., iż dowództwo Armii Krajowej współpracowało z Niemcami.

Dopiero w następnych latach, kiedy rozpoczął się etap rehabilitacji bezpodstawnie skazanych żołnierzy AK, podjęto próby obiektywnych ocen jego dokonań. Ograniczone przemiany ustrojowe w Polsce po 1980 r. spowodowały wzrost zainteresowania postacią Roweckiego i próby przywrócenia pamięci o jego dokonaniach.

Pierwszy poświęcony mu pomnik w Polsce odsłonięto 19 września 2004 r. w Tychach. Dziś gen. „Grot” Rowecki jest patronem jednostek wojskowych i szkół, a jego imię noszą ulice i mosty w całym kraju.

Paweł Brojek
źródło: grot.rowecki.prv.pl


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.