W nocy z 17 na 18 maja 1944 roku klasztor na Monte Cassino zajęli Polacy.

Monte Cassino - masyw skalny w pobliżu Rzymu. U jego szczytu znajduje się klasztor benedyktyński. Był on najważniejszym punktem obronnym Niemców. Blokując masyw blokowały wejście wojsk alianckich do Wiecznego Miasta.
 
Rys historyczny

Próby zdobycia Monte Cassino, przez odziały amerykańskie, francuskie, brytyjskie ( a w ich ramach hinduskie i nowozelandzkie ), trwały od stycznia 1944 roku. Jednak znakomite ufortyfikowanie zakonu uniemożliwiało to a oddziały ponosiły wielkie straty w ludziach.

12 maja 1944 roku - na Monte Cassino uderzają odziały II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Natarcie odparto, Polacy ponieśli straty w ludziach.
 
Noc z 17 na 18 maja. Francuzi są w dolinie rzeki Liry. Niemcy obawiają się okrążenia przez nich oraz ataku ze strony Polaków. Opuszczają masyw. Klasztor na Monte Cassino zdobywają Polacy. O godzinie dwunastej polski żołnierz odegrał hejnał mariacki. Tym samym droga do Rzymu była już wolna. Wkrótce wojska alianckie zajęły miasto.

Bł. Jan Paweł II na Monte Cassino

W uroczystościach 35 rocznicy bitwy pod Monte Cassino, 18 maja 1979 roku, uczestniczył Ojciec św. Jan Paweł II. Homilię rozpoczął od słów:
 
„Niezwykła to chwila, kiedy mogę wraz z wami uczestniczyć w tej wielkiej rocznicy. Trzydzieści pięć lat temu zakończyła się bitwa o Monte Cassino, jedna z tych, która zadecydowała o losach ostatniej wojny.
Dla nas, którzy wówczas, w 1944 roku przeżywaliśmy straszliwe nasilenie presji okupacyjnej, dla Polski, która znajdowała się w przededniu powstania warszawskiego, bitwa ta była nowym potwierdzeniem owej niezłomnej woli życia, dążenia do pełnej niepodległości Ojczyzny, które nie opuszczało nas ani na chwilę.

Na Monte Cassino walczył żołnierz polski, tu ginął, tu przelewał swoją krew z myślą o Ojczyźnie, która dla nas jest bardzo umiłowana, jest tak właśnie dlatego, że miłość do niej tylu domaga się ofiar i wyrzeczeń”.

W czasie walk o Monte Cassino zginęło 923 żołnierzy - obywateli Rzeczpospolitej (narodowości: polskiej, białoruskiej, ukraińskiej i żydowskiej). Ponad 3 tyś. odniosło rany.
 
Spoczywają oni na Polskim Cmentarzu Wojskowym u stóp klasztoru. Cmentarz wybudowano na przełomie lat 1944 - 1945 na podstawie projektu architektów Hryniewicza i Skolimowskiego.
 
Dziś centralny punkt cmentarza stanowi grób generała Władysława Andersa, który zmarł w Londynie w 1970 roku. Zgodnie z ostatnią wolą generała pochowano go wśród jego żołnierzy pod Monte Cassino.

Na pamiątkę ofiary żołnierzy Feliks Konarski napisał pieśń „Czerwone Maki na Monte Cassino”. Samą bitwę opisał, korespondent wojenny, Melchior Wańkowicza w 3 - tomowej książce „Bitwa pod Monte Cassino”.
 
Jest to zbiór reportaży napisanych na podstawie relacji żołnierzy. Po raz pierwszy publikacja wydana została w latach 1945 - 1947 w Rzymie i Mediolanie. W Polsce wydano wersję ocenzurowaną po powrocie Wańkowicza do kraju. W 1956 roku ukazała się „Bitwa pod Monte Cassino” a w 1969 roku „Szkice pod Monte Cassino”.
 
Agata Bruchwald

Na fotografii polski cmentarz na Monte Cassino.