Władysław Marcinkowski ps. „Jaxa” - zastępca dowódcy Brygady Świętokrzyskiej

Jako jeden z założycieli Związku Jaszczurczego od pierwszych dni niemieckiej okupacji rozbudowywał narodowy nurt zbrojnej walki o niepodległość. Latem 1944 r. został zastępcą dowódcy Brygady Świętokrzyskiej NSZ, z którą, w obawie przed nadciągającą Armią Czerwoną, kilka miesięcy później wymaszerował na Zachód. Władysław Marcinkowski urodził się 26 maja 1906 r. w Skarżysku-Kamiennej. Niedługo potem rodzina przeniosła się do Rostowa nad Donem, a następnie w 1918 r. osiadła w Warszawie. Tam w Gimnazjum im. Stanisława Staszica zdał maturę i podjął studia na wydziale mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Dyplom inżyniera uzyskał w 1931 r. Służbę wojskową odbył w Szkole Podchorążych Centrum Wyszkolenia Saperów. Ukończył też kurs w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych oraz kurs Dowódców Batalionu Piechoty dla Oficerów Technicznych. Później pracował w firmie inżynieryjnej założonej przez jego ojca. W sierpniu 1939 r. jako porucznik rezerwy został powołany na ćwiczenia wojskowe. W czasie kampanii wrześniowej służył jako dowódca plutonu w 1. Dywizjonie Pociągów Pancernych, a następnie w innych oddziałach wojskowych. Do Warszawy powrócił na początku października 1939 r. W czasie okupacji należał do władz naczelnych tzw. Grupy „Szańca”, czyli przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego oraz był współtwórcą Związku Jaszczurczego, w którym odpowiadał za organizację pionu wojskowego. Jego firma, poza normalną działalnością, służyła jako przykrywka dla działań konspiracyjnych. Po utworzeniu Narodowych Sił Zbrojnych wszedł w skład Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej - organu zwierzchniego NSZ. Przed wybuchem powstania opuścił Warszawę i w połowie sierpnia 1944 r. objął funkcję zastępcy dowódcy Brygady Świętokrzyskiej NSZ. W trakcie marszu na Zachód brał udział w wielu bitwach, m.in. pod Zagnańskiem 28 sierpnia 1944 r. i pod Cacowem 20 września 1944 r. W marcu 1945 r. w Pradze brał udział w konferencji przedstawicieli antykomunistycznych ugrupowań z krajów Europy środkowej w Pradze. Uczestniczył też w rozmowach z wojskowymi władzami amerykańskimi, w wyniku których Brygada z terenu Czechosłowacji przeszła w głąb Bawarii. Przez pewien czas był oficerem łącznikowym Brygady przy II Korpusie. Następnie wyemigrował do Francji, a w 1951 r. osiadł z rodziną w Kanadzie. Pracował jako inżynier w specjalności ogrzewania wodą przegrzaną, działał też w Stowarzyszeniu Techników Polskich. Pozostawał w kontakcie z dawnymi towarzyszami broni w Polsce. W 1995 r. otrzymał honorowe członkostwo Związku Żołnierzy NSZ. Był autorem książki „Wspomnienia 1934 – 1945”, w której opisał m.in. losy Brygady Świętokrzyskiej. Ppłk Władysław Marcinkowski zmarł 18 marca 1996 r., w wieku 89 lat. opr. Paweł Brojek Źródło: nsz.com.pl