Sejm jednogłośnie przyjął ustawę o zmianie ustawy o Karcie Polaka – za nowymi regulacjami opowiedziało się 439 posłów.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Karcie Polaka oraz o zmianie niektórych innych ustaw zakłada wprowadzenie szeregu rozwiązań ułatwiających posiadaczom Karty Polaka osiedlanie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym min. poprzez pakiet adaptacyjny oraz poprzez ułatwienia przy ubieganiu się o obywatelstwo polskie. Z drugiej strony, niejako przy okazji, wprowadzono zapisy porządkujące lub doprecyzowujące dotychczasowe rozwiązania.

Jak podkreślają wnioskodawcy w uzasadnieniu do ustawy, „konflikt zbrojny na wschodzie Ukrainy w ciągu ostatnich dwóch lat, a także wciąż niestabilna polityczna, społeczna i gospodarcza sytuacja w całej Ukrainie bezpośrednio dotykają również mieszkających tam Polaków”. Natomiast konieczność ewakuacji z zagrożonych terenów Donbasu, a później także z okolic Mariumpola pokazała wynikające przy tej okazji problemy prawno-organizacyjne. Stąd tak wielka potrzeba wprowadzenia proponowanej nowelizacji ustawy o Karcie Polaka.

„Zamierzeniem jest, aby wprowadzone zmiany dały konkretne narzędzia wspomagające zamierzających osiedlić się w Polsce posiadaczy Karty Polaka. Wsparcie to polegałoby również na wspieraniu procesu adaptacji w Polsce (kursy językowe i kulturowe).”

Obecnie obowiązująca ustawa o Karcie Polaka z 7 września 2007 roku (Dz. U. Z 2007 r. Nr 180, poz. 1280) weszła w życie 29 marca 2008 roku. Od tego czas, wg danych Rady do Spraw Polaków na Wschodzie, przyjęto ok 170 tys. wniosków o przyznanie Karty Polaka.

Wraz z nowelizacją wprowadzona zostaje możliwość ubiegania się o Kartę Polaka za pośrednictwem wojewody, który będzie drugim, obok konsula, organem upoważnionym do przyznawania Karty Polaka. „Zamysłem jest, aby z takiej możliwości korzystać mogli przede wszystkim obywatele krajów, w których posiadaczy Karty Polaka spotkać mogą represje ze strony władz. Jest to również pewna odpowiedź na istniejącą praktykę wydawania Kart Polaka w urzędach wojewódzkich położonych we wschodniej Polsce (dla obywateli Białorusi)” - tłumaczą wnioskodawcy.

Nowelizacja wprowadza także nowe formy i tryb pomocy dla posiadaczy Karty Polaka osiedlających się w Polsce. Zapisy te w większości pochodzą z ustawy o repatriacji, ułatwiające adaptację w Polsce.

W ust. 1 art. 8a zapisana została możliwość udzielenia jednorazowej pomocy osobie przebywającej w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały, otrzymanego na podstawie Karty Polaka, oraz członkom jej najbliższej rodziny: na refundację kosztów przejazdu do Polski, na zagospodarowanie i bierzące utrzymanie, na częściowe pokrycie kosztów wynajmu lokalu mieszkalnego, na pokrycie kosztów związanych z podjęciem przez małoletniego nauki w Polsce.

W ust. 2 tego samego artykułu mowa jest o możliwości udzielenia pomocy na pokrycie kosztów poniesionych na adaptację lub remont lokalu mieszkalnego. W ust. 3 ustalono warunki pomocy, o której mowa w ust. 2, a także górna kwota tej pomocy. W ust. 4-8 określono zasady waloryzacji kwoty, o której mowa w ust. 3, organy wyznaczone do ustalenia i wypłaty kwot i pomocy, o której mowa w ust. 1 i 2, a także określono organ wyższego stopnia (wojewodę) w decyzjach podejmowanych przez starostę w danym zakresie.

Art. 8b wprowadza możliwość pokrycia kosztów uczestnictwa w kursie nauki języka polskiego i adaptacji w społeczeństwie polskim, przez osobę przebywającą w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt stały, otrzymanego na podstawie Karty Polaka, oraz członków jej najbliższej rodziny. Określony został również sposób organizacji takich kursów. Zgodnie z nowymi regulacjami, Polacy posiadający Kartę Polaka będą otrzymywali pomoc w aktywizacji zawodowej na terenie Polski.

Ponadto przyjęte rozwiązania przewidują, że Rada do Spraw Polaków na Wschodzie usytuowana zostanie w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, a właściwym do powoływania i odwoływania członków Rady, a także do określania w drodze rozporządzenia zasad funkcjonowania Rady jest minister właściwy ds. zagranicznych. Dotychczas obsługę Rady zapewniała Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, zaś organem powołującym Radę był Prezes Rady Ministrów. W zamyśle projektodawcy zmiana ta usprawni proces przyznawania Kart Polaka, prowadzony przez konsulów. Poprawi to również komunikację między konsulami a Radą. Jednym bowiem z założeń niniejszej nowelizacji jest usprawnienie procesu przyznawania Kart Polaka.

Według wnioskodawców przyjęte zamiany ułatwią powrót do Polski Polakom ze Wschodu, co zawsze wywoływało pozytywny oddźwięk społeczny. „Wobec obecnego kryzysu emigracyjnego w Europie wydaje się, że posiadacze Karty Polaka chcący osiedlić się w Polsce, dobrze integrować się będą w społeczeństwie polskim, a co za tym idzie pozytywnie odbierani będą w Polsce. Jest to bowiem ważny element społecznej świadomości zobowiązania wobec Polaków za wschodnią granicą” przewidują.

Odnosząc się do skutków gospodarczych, stwierdzają, iż „można przypuszczać, że będą one miały pozytywny wymiar”. „Jak pokazują dotychczasowe doświadczenia, zamierzają osiedlać się w Polsce głównie osoby młode, chcące z Polską związać swoją przyszłość. Zatem większy napływ Polaków ze Wschodu może być impulsem rozwoju gospodarczego i wypełnieniem braków kadrowych w polskiej gospodarce” zauważają.

Koszty realizacji niniejszej ustawy realizowane będą z rezerwy celowej budżetu państwa „Pomoc dla osób posiadających Kartę Polaka”, zatem nie będą obciążały budżetów jednostek samorządowych.