70 lat temu agent UB zamordował mjr. NSZ Antoniego Żubryda i jego żonę

Antoni Żubryd ps. „Zuch” był dowódcą najaktywniejszego zgrupowania antykomunistycznej partyzantki w Bieszczadach i w Beskidzie Niskim. 24 października 1946 r., on i jego będącą w ciąży żona Janina, również walcząca w partyzantce, zostali zamordowani przez agenta UB w lesie w pobliżu wsi Malinówka na Podkarpaciu. Antoni Żubryd przyszedł na świat 4 września 1918 r. w Sanoku w rodzinie robotniczej. W 1933 r. rozpoczął naukę w Szkole Podoficerskiej dla Małoletnich w Śremie. Trzy lata później rozpoczął służbę w 40. Pułku Piechoty „Dzieci Lwowskich”. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. walczył w obronie Warszawy. W trakcie walk został awansowany do stopnia sierżanta i odznaczony Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji dostał się do niewoli. Zwolniony po kilku dniach, powrócił do Sanoka. Schwytany przy próbie przejścia granicy niemiecko-radzieckiej w 1940 r., podjął współpracę z sowieckim wywiadem, prowadząc rozpoznanie niemieckich umocnień nad Sanem. Z tych powodów, w listopadzie 1941 r. został aresztowany przez gestapo i po dwóch latach śledztwa skazany na karę śmierci. W drodze na egzekucję zbiegł z transportu i powrócił do Sanoka. Gdy w lecie 1944 r. miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną, zgłosił się do tworzonego powiatowego UB w celu podjęcia tam pracy. Jako szeregowy pracownik przesłuchiwał volksdeutschów, konfidentów gestapo i członków UPA podejrzanych o współpracę z Niemcami. Utrzymywał też kontakty z ukrywającymi się członkami podziemia antykomunistycznego. Zagrożony dekonspiracją, w czerwcu 1945 r. zdezerterował z sanockiego PUBP, przechodząc do podziemia. W odwecie ubecy aresztowali jego 4-letniego syna Janusza oraz teściową. W krótkim czasie utworzył oddział partyzancki złożony z byłych akowców oraz dezerterów z MO, UB i LWP. Stworzony w ten sposób Samodzielny Batalion Operacyjny noszący kryptonim „Zuch” podlegał Oddziałowi III Komendy Okręgu VII Narodowych Sił Zbrojnych. Jedną z pierwszych akcji oddziału była likwidacja szefa sanockiego UB oraz zajęcie posterunku MO w Haczowie, dzięki czemu doszło do uwolnienia syna i teściowej Żubryda. Batalion zwalczał przede wszystkim funkcjonariuszy UB, żołnierzy KBW, członków PPR i konfidentów. Z rąk partyzantów zginęło dwóch wysokiej rangi oficerów sowieckich służących w LWP – szef sztabu 8. Dywizji Piechoty ppłk Teodor Rajewski oraz zastępca szefa wydziału polityczno-wychowawczego wspomnianej dywizji, kpt. Abraham Preminger. Zadaniem batalionu była również obrona polskich wsi przed atakami ze strony UPA, dzięki czemu zyskał on duże wsparcie wśród miejscowej ludności. Rozbicie oddziału Żubryda stało się jednym z głównych celów bezpieki. Starano się zastraszyć tutejszą ludność poprzez organizowanie publicznych egzekucji. Na przełomie maja i czerwca 1946 r. trzech schwytanych partyzantów skazano w błyskawicznym procesie na karę śmierci, po czym stracono na stadionie miejskim, na który spędzono m.in. szkolną młodzież. We wrześniu 1946 r. z zadaniem zlikwidowania „Zucha” do oddziału przeniknął agent UB, były akowiec, Jerzy Vaulin ps. „Warszawiak”. 24 października 1946 r. w lesie w pobliżu wsi Malinówka w powiecie brzozowskim Vaulin strzałem w tył głowy pozbawił życia Antoniego Żubryda oraz jego będącą w ósmym miesiącu ciąży żonę Janinę. Następnego dnia funkcjonariusze bezpieki zabrali oba ciała. Teściową i syna Żubrydów osadzono na zamku w Rzeszowie. Jerzy Vaulin w PRL-u skończył studia, rozpoczął karierę dziennikarską i reżyserską. Nakręcił około 20 filmów, za które dostał wiele nagród i wyróżnień. Do dokonania mordu przyznał się publicznie na łamach „Gazety Wyborczej”. W 1999 r. Sąd Okręgowy w Krośnie umorzył postępowanie przeciwko niemu z powodu przedawnienia. Sam Vaulin podsumował sprawę słowami: „Nie czuję pokuty, jest to moje największe bojowe przeżycie, zakończone zwycięstwem”. Szczątków Antoniego i Janiny Żubrydów nigdy nie odnaleziono. 24 października 1998 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia krzyża pamiątkowego w miejscu mordu w pobliżu wsi Malinówka. Źródło: podziemiezbrojne.blox.pl