Mija 75. rocznica największej akcji odwetowej na terenie Wileńszczyzny dokonanej na ludności polskiej, przeprowadzonej przez Niemców i kolaborujące z nimi oddziały litewskie. Zamordowano co najmniej 400 Polaków. Święciany to niewielka miejscowość znajdująca się dziś na terenach Litwy ok. 60 km na północny wschód od Wilna. W okresie międzywojennym miasteczko znajdowało się w granicach Polski, po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną zostało wcielone do Białoruskiej SRR i poddane surowym represjom. Większość Polaków działających politycznie i bogatych właścicieli ziemskich zostało wywiezionych w głąb Związku Radzieckiego. Po włączeniu Litwy w skład ZSRR w 1940 r. miasto z rejonem zostało przekazane Litewskiej SRR. W 1941 r. Święciany znalazły się pod okupacją niemiecką. W dniach 19 i 20 maja 1942 r. doszło tu do zbrodni na ludności polskiej dokonanej przez oddziały niemieckie oraz wspomagające je litewskie oddziały policyjne. Pretekstem do zbrodni było zabicie przez partyzantkę radziecką dwóch urzędników niemieckich władz okupacyjnych i komendanta obozu jenieckiego. W ramach represji zatrzymano co najmniej 400 mieszkańców Święcian i okolic – głównie polskich inteligentów i rolników. Wszyscy oni zostali rozstrzelani na cmentarzu żydowskim w Święcianach oraz w kilku innych miejscach na terenie gmin powiatu święciańskiego. Do dziś nie udało się ustalić dokładnej liczby ofiar. W trakcie śledztwa ustalono, że w akcji, którą kierował litewski major Jonas Maciulewicius, brały udział: niemiecka policja bezpieczeństwa powiatu święciańskiego, kolaboracyjne litewskie oddziały policji ze Święcian, Nowych Święcian i Łyntup oraz Wileński Oddział Specjalny. W październiku 1948 r. Maciulewicius został aresztowany we francuskiej strefie okupacyjnej, a następnie wydany polskim władzom. W 1950 r. przed Sądem Apelacyjnym w Olsztynie toczyło się przeciwko niemu postępowanie karne, w wyniku którego w maju tego roku został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano w grudniu 1950 r. W toku wykonanych czynności procesowych nie udało się zidentyfikować pozostałych sprawców zbrodni. W styczniu 2005 r. IPN umorzył postępowanie w sprawie w części dotyczącej skazanego już wcześniej J. Maciulewiciusa oraz pozostałych sprawców wobec ich niewykrycia. Jednakowoż śledztwo to pozwoliło ustalić dziesiątki nazwisk osób pomordowanych. Źródło: ipn.gov.pl Na zdjęciu: Zdewastowany pomnik polskich legionistów w Święcianach, fot. narodowcy.net