30 lat temu zmarł autor „Zbrodni katyńskiej w świetle dokumentów”

Dziś rocznica śmierci prof. Zdzisława Stahla, polityka, publicysty, dokumentalisty zbrodni katyńskiej. Narodowiec, a później piłsudczyk, całe swoje życie poświęcił dla Polski, zarówno przed wojną i w jej trakcie, jak i na emigracji w Londynie. Zdzisław Stahl urodził się 10 lutego 1901 r. we Lwowie w rodzinie inteligenckiej, związanej z elitami Ligi Narodowej i Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Po ukończeniu gimnazjum im. A. Mickiewicza walczył jako ochotnik w obronie Lwowa oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. Studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w 1924 r. obronił doktorat z prawa, w 1929 r. uzyskał habilitację z ekonomii, a cztery lata później ze skarbowości. Działał w organizacjach akademickich, m.in. w Związku Młodzieży Polskiej „ZET”. W 1925 r. wstąpił do tajnej Ligi Narodowej. Był współtwórcą Młodzieży Wszechpolskiej, a następnie Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski. W 1927 r. stanął na jego czele jako przewodniczący Komitetu Wykonawczego. Równocześnie prowadził działalność publicystyczną m.in. na łamach „Myśli Narodowej”, „Słowa Polskiego” i „Kuriera Lwowskiego”. W Sejmie III kadencji sprawował mandat poselski z listy Stronnictwa Narodowego. W 1934 r. przeszedł do prosanacyjnego Klubu Posłów Ruchu Narodowego, stając się jednym z przywódców Związku Młodych Narodowców. W wyborach 1938 r. wszedł do Sejmu z listy Obozu Zjednoczenia Narodowego. W latach 1934-37 był redaktorem „Dziennika Lwowskiego”, a od 1937 r. zastępcą redaktora naczelnego „Gazety Polskiej”. Po wkroczeniu Armii Czerwonej we wrześniu 1939 r. został aresztowany przez NKWD przy próbie przekroczenia granicy polsko-węgierskiej. Początkowo więziony we Lwowie, a następnie w moskiewskiej Łubiance, ostatecznie trafił do łagru na Kołymę. W 1941 r. znalazł się w armii gen. Andersa, gdzie kierował Biurem Studiów przy II Korpusie, zbierając relacje więźniów Gułagu i deportowanych, a także materiały i świadectwa dotyczące zbrodni katyńskiej i ogólnie rzecz biorąc Związku Radzieckiego. Przemierzył cały szlak bojowy od Iranu po Palestynę i Monte Cassino do Wielkiej Brytanii. Z końcem wojny podjął decyzję o pozostaniu na emigracji. Na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie wykładał ekonomię i prawo. Jednocześnie kontynuował działalność publicystyczną i społeczną. Dzięki zebranym materiałom i relacjom został współautorem książki „Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów”, do której przedmowę napisał gen. Anders. Zakazana w Polsce Ludowej pozycja przez całe dziesięciolecia uznawana była za najpełniejszą i najbardziej wiarygodną pracę na ten temat Katynia. Brał udział w życiu organizacji emigracyjnych m.in. Związku Byłych Więźniów Sowieckich, był jednym z członków-założycieli Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Należał do najwybitniejszych emigracyjnych publicystów politycznych, publikował na łamach „Orła Białego” i „The Polish Affaires”. W swych tekstach podkreślał konieczność przeciwstawienia się globalnej ekspansji komunizmu i wyzwolenia zniewolonych narodów nawet w drodze wojny powszechnej. W publikacjach poruszał również zagadnienia życia emigracji, jej zadań i roli wobec kraju oraz sporów o legalizm władz politycznych RP na uchodźstwie. Był jednocześnie autorem prac naukowych z zakresu skarbowości i prawa. Zdzisław Stahl zmarł 13 listopada 1987 r. w Londynie. Po sprowadzeniu do Polski jego prochy zostały złożone na cmentarzu w miejscowości Szymiszów pod Górą św. Anny na Opolszczyźnie. Źródła: omp.org.pl, polskalokalna.pl Fot. Centralne Archiwum Wojskowe, 1944