Uczestnik kampanii napoleońskich, dowódca kawalerii w powstaniu listopadowym. Jego życiorys jest przykładem pięknej żołnierskiej kariery. Dziś mija 160 lat od śmierci tego wybitnego dowódcy. Józef Dwernicki urodził się 19 marca 1779 r. w Warszawie w patriotycznej rodzinie szlacheckiej. Z wojskiem związał się już w wieku 12 lat, wstępując do artylerii polowej, następnie przez krótki czas uczył się w Szkole Rycerskiej. W 1795 r., po rozwiązaniu wojska polskiego, zrezygnował z nauki i przeniósł się do rodzinnego Zawala, gdzie zajmował się gospodarstwem. W 1806 r. współorganizował Towarzystwo Patriotyczne, mające na celu przygotowanie powstania przeciw Rosjanom. W 1809 r. własnym kosztem uzbroił kilkudziesięciu chłopów, a następnie wziął udział w wojnie Księstwa Warszawskiego z Austrią. Walczył m.in. pod Tarnopolem i Wieniawką. W nagrodę za zasługi na polu walki został odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari oraz otrzymał nominację na szefa szwadronu 15. pułku ułanów. W 1812 r. uczestniczył w kampanii napoleońskiej na Rosję, biorąc udział kolejno we wszystkich większych bitwach Wielkiej Armii. Pod koniec roku przejął dowództwo 15. pułku ułanów. Za kampanię został mianowany grosmajorem, a w marcu ponownie otrzymał krzyż Virtuti Militari. W 1813 r. odbył kampanię saską, uczestnicząc w bitwach pod Wirtenbergiem i pod Lipskiem. Za swoje zasługi został wówczas awansowany do rangi pułkownika i odznaczony Złotym Krzyżem Legii Honorowej. Po upadku Napoleona i utworzeniu Królestwa Kongresowego powrócił wraz z wojskiem do kraju. Od stycznia 1815 r. przez kilkanaście lat dowodził 2. pułkiem ułanów na Lubelszczyźnie, a później w Suwałkach. Na polecenie naczelnego wodza, Wielkiego Księcia Konstantego, opracował regulamin jazdy polskiej. W 1829 r. został awansowany na generała brygady i skierowany do Sieradza, gdzie objął dowództwo I Brygady Dywizji Strzelców konnych, a następnie 3. Pułku Strzelców Konnych. Tu zastał go wybuch powstania listopadowego. Wezwany do Warszawy, zajął się organizacją nowych oddziałów. Do stycznia 1831 r. sformował i uzbroił 18 szwadronów, które weszły w skład dowodzonego przez niego korpusu. Wsławił się podczas bitwy pod Stoczkiem i Nową Wsią, a także podczas marszu na Wołyń, gdzie stoczył walki pod Beresteczkiem i Boremlem. Brak spodziewanego zrywu na Ukrainie i Podolu, a w związku tym brak wzmocnienia polskich sił, przyczynił się do klęski powstania. Po jego upadku Dwernicki przez krótki czas był internowany, następnie w listopadzie 1931 r. wyemigrował do Francji. Prowadził tu działalność polityczną i społeczną, był współzałożycielem Komitetu Narodowego Polski i Ziem Zabranych, Towarzystwa Wzajemnej Pomocy oraz Szkoły Narodowej Polskiej w Paryżu. Po kilku latach pobytu w Paryżu przeniósł się do Londynu. W 1848 r. otrzymał zezwolenie na powrót do kraju do Galicji, utracił jednak wszystkie rodowe dobra. Witany był entuzjastycznie, jego przybycie do Lwowa przybrało formę narodowej uroczystości. Latem 1857 r. podupadły na zdrowiu gen. Dwernicki zamieszkał w dworze swojego przyjaciela Adama hr. Zamojskiego w Łopatyni na Ukrainie. Zmarł 23 listopada tego samego roku. Jego grób i pomnik znajdują się na miejscowym cmentarzu katolickim. fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN