Kobiety obozu narodowego. Gabriela Balicka – posłanka pionierka

Była jedną z pierwszych Polek, która zdobyła wykształcenie uniwersyteckie, uzyskując tytuł doktora. W latach 1919-1935 zasiadała w Sejmie z ramienia endecji, gdzie angażowała się w walkę z ograniczeniami dotyczącymi praw cywilnych kobiet oraz postulowała kształcenie młodzieży w duchu narodowym. Urodziła się 16 maja 1871 w Warszawie, pochodziła z rodziny ziemiańskiej z Podlasia. W 1889 r. ukończyła szkołę średnią i rozpoczęła studia z zakresu botaniki na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu w Genewie. W tym czasie została członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W 1891 r. poślubiła jego założyciela, działacza politycznego i socjologa, Zygmunta Balickiego. Dzięki niemu nawiązała znajomości z działaczami narodowej demokracji, m.in. z Romanem Dmowskim. Należała do Ligi Narodowej. W 1893 r. uzyskała stopień doktora nauk przyrodniczych. Była jedną z pierwszych Polek z wykształceniem uniwersyteckim, z tytułem doktora. Pozostała w Genewie, gdzie zaangażowała się zarówno w pracę naukową, jak i działalność w ZMP „Zet”. W 1896 r. przeniosła się wraz z mężem do Monachium. Prowadziła badania z zakresu anatomii, cytologii oraz fizjologii roślin. W 1898 r. Baliccy zamieszkali w Dębnikach pod Krakowem, by po kilku latach przenieść się do Warszawy. Ich dom stanowił centrum życia towarzyskiego opcji narodowej. W 1906 r. Balicka rozpoczęła wykłady z fizjologii roślin na Wydziale Rolniczym Towarzystwa Kursów Naukowych (późniejsza SGGW). W czasie I wojny światowej pozostała w Warszawie, angażując się w pracę Polskiego Czerwonego Krzyża. Objęła też kierownictwo seminarium dla nauczycielek ludowych, założonego przez Towarzystwo Ochrony Kobiet. W 1919 r. jako jedna z pierwszych posłanek zasiadła w Sejmie Ustawodawczym. Startowała z listy Narodowego Komitetu Wyborczego Stronnictw Demokratycznych, z okręgu wyborczego nr 16 (miasto Warszawa), z trzeciego miejsca na liście, zaraz po Ignacym Paderewskim i Romanie Dmowskim. Stała się też jedną z czołowych działaczek nowo powstałej Narodowej Organizacji Kobiet. Podczas pracy w Sejmie zaangażowała się głównie w walkę na rzecz zniesienia ograniczeń praw obywatelskich kobiet. Brała też udział w dyskusjach dotyczących oświaty, postulując m.in. uwzględnienie wychowania narodowego w procesie kształcenia, oraz nad projektem ustawy o ograniczeniach w sprzedaży napojów alkoholowych. Od 1922 r. w Sejmie I kadencji działała w Komisji Konstytucyjnej oraz w Komisji Oświatowej. Była również jedyną kobietą we władzach Związku Ludowo-Narodowego. W Sejmie II kadencji (1928-30) była jedyną reprezentantką kobiet opcji narodowej. Krytykowała politykę władz wobec szkolnictwa i nauczycieli, których spotykały represje za brak przynależności do obozu sanacji. W Sejmie III kadencji - ostatnim, w którym zasiadała - krytykowała reformy ministra resortu Janusza Jędrzejewicza dotyczące polskiego szkolnictwa. Występowała także przeciw wychowaniu państwowemu wprowadzanemu do szkół przez sanację. Konsekwentnie krytykowała utworzenie w 1934 r. obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej i złe traktowanie jego więźniów. Po 1935 r. wycofała się z życia politycznego. W czasie II wojny światowej, od zimy 1940 r. do końca okupacji, przebywała w Górce Narodowej koło Krakowa. Po wojnie pozostała w Krakowie. Gabriela Balicka zmarła 19 lutego 1962 r., została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Źródło: Katarzyna Luksa „Gabriela Balicka (1867–1962), naukowiec, posłanka Narodowej Demokracji”, Wieki Stare i Nowe 6 (11), 2014 / bazhum.muzhp.pl Fot. NAC