Żołnierze majora „Zapory”

Jesienią 1947 r., w obliczu grożącego aresztowania, mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” wraz z grupą żołnierzy podjął próbę ucieczki na Zachód. W wyniku prowokacji zorganizowanej przez katowickie UB partyzanci zostali aresztowani, a następnie osądzeni i skazani na śmierć. Wyrok wykonano 9 marca 1949 r. w wiezieniu mokotowskim. Roman Groński urodził się 28 lutego 1926 r. w Kraśniku na Lubelszczyźnie. Uczył się w szkole mechanicznej, był ślusarzem. Od listopada 1943 r. ukrywał się, obawiając się wywózki na roboty przymusowe do Niemiec. Od marca 1944 r. w oddziale Kedywu por. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Brał udział we wszystkich akcjach zbrojnych do lipca 1944 r. Walczył w czasie akcji „Burza”. Rozbrojony przez Sowietów. Od października 1944 r. ponownie w szeregach oddziału „Zapory”, przeszedł cały szlak bojowy do lata 1945 r. Ujawnił się w sierpniu 1945 r., jednak nie zaniechał działalności. Po powrocie „Zapory” z Czechosłowacji ponownie znalazł się w szeregach oddziału, tym razem działającego w ramach Zrzeszenia WiN. Od czerwca 1946 r. był dowódcą patrolu żandarmerii, zwalczał pospolity bandytyzm. Po śmierci por. Michała Szeremickiego „Misia” objął dowództwo nad jego plutonem. Jerzy Miatkowski przyszedł na świat 8 czerwca 1923 r. w Jabłonnie na Mazowszu. Ukończył cztery klasy gimnazjum. W 1943 r. wstąpił do AK. Był uczestnikiem Powstania Warszawskiego – walczył w Śródmieściu w oddziale porucznika „Tadeusza”. Po klęsce trafił do niemieckiego obozu jenieckiego Stalag 344 Lamsdorf w Łambinowicach, skąd później został ewakuowany nad Ren, gdzie transport został wyzwolony przez wojska amerykańskie. Po powrocie do Polski w styczniu 1946 r. wstąpił w szeregi oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Służył w patrolu por. Jana Szaliłowa ps. „Renka”. Niespełna pół roku później awansował do stopnia podporucznika i objął funkcję adiutanta mjr. „Zapory”. Wiosną 1947 r. ujawnił się w czasie amnestii. Został urlopowany z oddziału i zamieszkał u rodziców w Warszawie. Tadeusz Pelak urodził się 1 października 1922 r. w Wilkołazie na Lubelszczyźnie, w wielodzietnej chłopskiej rodzinie. W 1941 r. wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Później był żołnierzem Kedywu Okręgu AK-Lublin. Od jesieni 1943 r. walczył w oddziale Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Uczestniczył w wielu akcjach dywersyjnych i bojowych przeciw Niemcom, m.in. w rozbiciu więzienia w Opolu Lubelskim. W lipcu 1944 r., zgodnie z rozkazem mjr „Zapory”, zaniechał konspiracyjnej działalności po wkroczeniu wojsk sowieckich na teren Lubelszczyzny. Prowadził restaurację w Halinówce, w której znajdował się punkt kontaktowy wszystkich pododdziałów zgrupowania. Niespełna rok później, w maju 1945 r., wraz z grupą Tadeusza Orłowskiego „Szatana” wziął udział w akcji na posterunek MO w Nałęczowie. Wkrótce dołączył do odtworzonego zgrupowania mjr. Dekutowskiego. Arkadiusz Wasilewski przyszedł na świat 4 stycznia 1925 r. w Sterdyni na Mazowszu. W czasie okupacji został wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Po ucieczce wrócił w rodzinne strony. Od 1943 r. był żołnierzem oddziału partyzanckiego w Obwodzie Sokołów Podlaski AK, a następnie na Lubelszczyźnie. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren Polski zgłosił się do wojska i został skierowany do Wojsk Wewnętrznych, formacji stworzonej do likwidacji antykomunistycznego podziemia zbrojnego. W maju 1945 r. zdezerterował i wstąpił w szeregi zgrupowania „Zapory” na terenie Lubelszczyzny. W grudniu został aresztowany przez funkcjonariuszy UB pod zarzutem współpracy z podziemiem. Brutalnie przesłuchiwany na Zamku Lubelskim, nie przyznał się do winy. Po zwolnieniu z więzienia w październiku 1946 r. powrócił w szeregi zgrupowania mjr. Dekutowskiego. Służył w patrolu por. Jana Szaliłowa „Renka” do sierpnia 1947 r. We wrześniu 1947 r. mjr „Zapora” podjął wraz ze swoimi podkomendnymi ponowną próbę przedostania się na Zachód. Ludzie „Zapory”, docierając kolejno, w połowie września 1947, na punkt przerzutowy w Nysie na Opolszczyźnie, trafiali bezpośrednio w ręce katowickiego UB. Jednym z agentów, który doprowadził do aresztowania mjr. Dekutowskiego i jego ludzi, był jego zastępca, Stanisław Wnuk ps. „Opal”. Podczas niejawnej rozprawy, 3 listopada 1948 r., przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie, mjr. Zapora i jego podkomendni zostali skazani na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r. w wiezieniu mokotowskim. Egzekucję wykonał Piotr Śmietański. Latem 2012 r. badacze Instytutu Pamięci Narodowej działający pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka odkryli i zabezpieczyli szczątki ofiar komunistycznego mordu podczas prac ekshumacyjnych na terenie Kwatery na Łączce na warszawskich Powązkach. Źródło: IPN