Stanisław Kasznica – działacz OWP i ONR, współzałożyciel Związku Jaszczurczego, ostatni komendant główny NSZ. Lech Neyman – działacz Młodzieży Wszechpolskiej i ONR, żołnierz NSZ i NZW. Zginęli rozstrzelani przez ubecję w więzieniu mokotowskim w tym samym dniu – 12 maja 1948 r. Stanisław Kasznica urodził się 25 lipca 1907 r. we Lwowie. W 1919 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum Górskiego w Warszawie. Wiosną 1920 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Poznania, gdzie kontynuował naukę w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego. Po zdaniu matury w 1927 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu. W ich trakcie działał w korporacji akademickiej „Helonia” oraz był członkiem zarządu Bratniej Pomocy. Podczas studiów odbył służbę wojskową we Włodzimierzu Wołyńskim, tam też ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii. We wrześniu 1933 r. zrobił aplikację w kancelarii adwokackiej Weinfelda w Warszawie, w 1935 r. objął radcostwo prawne w garbarni Rogowskich w Gnieźnie. Jeszcze przed wybuchem wojny zdał w Poznaniu egzamin adwokacki. Działalność polityczną rozpoczął w Obozie Wielkiej Polski, którą od kwietnia 1934 r. kontynuował w Obozie Narodowo-Radykalnym oraz w Organizacji Polskiej. We wrześniu 1939 r. walczył w 7 Dywizjonie Artylerii Konnej w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem gen. Romana Abrahama. Brał udział w bitwie pod Bzurą oraz w obronie stolicy. Za zasługi na polu walki otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari. Od października 1939 r. był jednym z czołowych działaczy tzw. Grupy Szańca, konspiracyjnej kontynuacji ONR-ABC, organizując z jej ramienia komisariaty cywilne. Jako współzałożyciel Związku Jaszczurczego, zarządzał łącznością ZJ, a później Narodowych Sił Zbrojnych. Jednocześnie był kierownikiem grupy prawno-administracyjnej i szefostwa administracji. W lipcu 1943 r. wszedł w skład prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej, politycznego organu zwierzchniego NSZ. Równolegle pełnił funkcję szefa administracji Służby Cywilnej Narodu. Od lipca 1944 r. był zastępcą a później szefem Oddziału I Komendy Głównej NSZ. W pierwszych dniach powstania warszawskiego walczył na Ochocie. Po klęsce wyjechał do Częstochowy, gdzie do stycznia 1945 r. pełnił funkcję komendanta Okręgu VIII NSZ. W marcu 1945 r. objął funkcję zastępcy komendanta Inspektoratu Ziem Zachodnich, od kwietnia pełnił obowiązki jego komendanta. W ramach tego obszaru stworzył trzy organizacje konspiracyjne: Armię Polską, Pokolenie Polski Niepodległej oraz Legię Akademicką. Od marca 1945 r. był także szefem Oddziału I Komendy Głównej NSZ oraz szefem Rady Inspektorów. Od sierpnia 1945 r. do lutego 1947 r. pełnił obowiązki Komendanta Głównego NSZ. Od czerwca 1946 r. sprawował funkcję szefa wywiadu Organizacji Polskiej, a od końca tego roku stał na czele jej Komitetu Politycznego. Na przełomie lat 1946/1947 podporządkował resztki NSZ Komendzie Głównej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W lutym 1947 r. został aresztowany przez UB. Wyrokiem z 2 marca 1948 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. Wraz z nim skazano jeszcze kilka osób ze ścisłego kierownictwa podziemnych struktur narodowych. Wyrok wykonano 12 maja 1948 r. w więzieniu mokotowskim przez rozstrzelanie. 30 września 1992 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok byłego WSR w Warszawie za nieważny. W 2012 r., podczas prac wykopaliskowych na terenie Kwatery „na Łączce” na Powązkach, pracownicy IPN odnaleźli i wydobyli szczątki 117 osób. Wśród zidentyfikowanych ofiar znalazł się Stanisław Kasznica. Lech Karol Neyman urodził się 7 lutego 1908 r. w Poznaniu. Po ukończeniu tamtejszego Gimnazjum św. Marii Magdaleny w 1926 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Był prezesem korporacji akademickiej „Helionia”. W 1932 r. obronił pracę magisterską, następnie podjął pracę w Prokuraturze Generalnej w Poznaniu. W latach 30. związał się z ruchem narodowym, działał w Młodzieży Wszechpolskiej oraz w Obozie Narodowo-Radykalnym. Podczas kampanii wrześniowej był adiutantem w 56. Pułku Piechoty Wielkopolskiej, podczas walk został kilkukrotnie ranny. Po klęsce wojny obronnej zasilił szeregi podziemia konspiracyjnego, wchodząc do struktur Grupy „Szańca”. Po powstaniu Narodowych Sił Zbrojnych jesienią 1942 r. został kierownikiem Wydziału Zachodniego w Służbie Cywilnej Narodu. Był redaktorem naczelnym pisma „Naród i Wojsko” oraz pełnił funkcję członka zespołu sądowniczo-badawczego przy Inspektoracie Ziem Zachodnich NSZ. Jako ideolog NSZ opowiadał się za powrotem do granic polskich nad Odrze i Nysie Łużyckiej, był autorem wielu broszur dotyczących tej tematyki. Od października 1943 r. zasiadał w Komitecie Politycznym Organizacji Polskiej. W okresie od września 1944 do stycznia 1945 r. był komendantem Okręgu VIII Krakowskiego NSZ. Od grudnia 1944 r. wchodził w skład sądu oficerskiego przy Dowództwie NSZ. Od marca do kwietnia 1945 r. pełnił funkcję komendanta Okręgu Pomorze NSZ z siedzibą w Poznaniu. W kolejnych miesiącach brał udział w tworzeniu sieci organizacyjnej NSZ i OP w różnych rejonach kraju, m.in. na Śląsku. Na przełomie lat 1945/1946, wraz z grupą NSZ-OP, wszedł w skład Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. 15 lutego 1947 r. został aresztowany przez UB. Sądzony w lutym 1948 r. przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, został skazany na karę śmierci. Wyrok przez rozstrzelanie wykonano 12 maja 1948 r. w więzieniu mokotowskim. Symboliczny grób Lecha Neymana znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”. W lutym 2005 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność wydanego na niego wyroku śmierci. W sierpniu 2009 r. Stanisław Kasznica i Lech Neyman zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Źródła: nsz.com.pl, archiwumkorporacyjne.pl Na zdjęciu: Luty 1948 r., pokazowy proces członków Narodowych Sił Zbrojnych. W pierwszym rzędzie: z lewej główny oskarżony Stanisław Kasznica, po prawej Lech Neyman.