Dziś wspomnienie jednego z najpopularniejszych świętych - św. Mikołaja. Obecnie jest on najbardziej skomercjalizowanym świętym i choć każdy sądzi, że go zna tak naprawdę wiemy o nim coraz mniej.

Święty Mikołaj faktycznie był biskupem Miry (obecnie Demre). Urodził się w Patarze w Licji (na terenie dzisiejszej Turcji) ok. 270 roku. Był jedynym dzieckiem zamożnych rodziców, którzy gorąco prosili Boga o potomstwo. Od najmłodszych lat Mikołaj wyróżniał się pobożnością jak również niezwykłą wrażliwością na niedolę innych. Ponadto był bardzo pilnym i zdolnym uczniem. Duży wpływ na jego wychowanie i duchowość miał jego stryj, biskup Miry, z rąk którego nasz święty otrzymał święcenia kapłańskie.

Obrońca wiary i cudotwórca

Mikołaj po śmierci rodziców chętnie dzielił się z potrzebującymi majątkiem jaki po nich odziedziczył. Gdy pewien mieszkaniec Patary utracił swój dobytek, a jego trzem córkom groziło zejście na złą drogę, Mikołaj wziął mieszek ze złotem i wrzucił go przez okno do domu tego człowieka. Najstarsza córka wyszła dzięki temu za mąż. Podobnie uczynił też wobec dwóch pozostałych panien. Stąd też św. Mikołaj często, na obrazach, przedstawiany jest z trzema mieszkami lub trzema złotymi kulami.

Kiedy został wybrany na biskupa Miry, zdobył serca wiernych nie tylko gorliwością duszpasterską, ale także wielką troską o ich potrzeby materialne.
 
Dobro i cuda, które czynił, przysparzały mu jeszcze większej chwały. W tym miejscu możemy posłużyć się kolejnym przykładem, kiedy cesarz Konstantyn I Wielki skazał trzech młodzieńców z Miry na karę śmierci za niezbyt groźne wykroczenie, św. Mikołaj udał się osobiście do Konstantynopola, by wyprosić dla swoich wiernych ułaskawienie.

Innym razem Mikołaj kierowany gorącą pobożnością i nabożeństwem do Męki Pańskiej postanowił odbyć pielgrzymkę do Jerozolimy. W czasie podróży morskiej pielgrzymów zaskoczyła wielka burza. Wydawało się, że statek zatonie. Marynarze zaczęli prosić Mikołaja o wstawiennictwo do Boga. Święty wzniósł oczy ku niebu a burza uciszyła się. Statek szczęśliwie ocalał. Kiedy zaś spadł z pomostu marynarz, Mikołaj wzywając imienia Boga wskrzesił go z martwych. Te wydarzenia sprawiły, że św. Mikołaj jest czczony także jako patron marynarzy.
 
Mikołaj łaską Bożą prowadzony był w czasie zarazy, jaka nawiedziła także jego strony. Kapłan usługiwał zarażonym z narażeniem własnego życia. Jak głosi tradycja święty biskup Miry wskrzesił trzech młodych ludzi, zamordowanych w złości przez hotelarza za to, że nie uregulowali należności. Trawiła go troska o zbawienie dusz grzeszników. Wielu złodziei skłonił do skruchy i zmiany życia, a także do zwrotu zagarniętych kosztowności.

Św. Grzegorz I Wielki w żywocie św. Mikołaja podaje, że w czasie prześladowań, jakie wybuchły za cesarzy Dioklecjana i Maksymiana święty został uwięziony (niektóre źródła podają, że został wypędzony). Uwolniono go dopiero na mocy edyktu mediolańskiego w roku 313. Dwanaście lat później św. Mikołaj uczestniczył w pierwszym soborze powszechnym w Nicei, na którym został potępiony arianizm. Mikołaj miał wtedy spoliczkować heretyka Ariusza.
 
Cud po śmierci św. Mikołaja

Po długich latach świątobliwego życia połączonego z błogosławionymi rządami Mikołaj odszedł po zasłużoną nagrodę do domu Ojca 6 grudnia najprawdopodobniej w roku 346 (choć niektóre źródła podają przedział między latami 345 a 352). Ciało świętego zostało pochowane w Mirze, gdzie spoczywało do 1087 r. 9 maja tegoż roku zostało przewiezione do włoskiego miasta Bari. 29 września 1089 roku papież bł. Urban II uroczyście poświęcił jego grobowiec w bazylice wystawionej ku jego czci. Do dziś dwa razy w roku - 9 maja i 6 grudnia - w Bari obchodzona jest uroczystość ku czci św. Mikołaja. Pierwsza jest na pamiątkę sprowadzenia z Miry jego relikwii, druga - w dzień jego śmierci.

Cuda Świętego Mikołaja nie zakończyły się wraz z jego śmiercią. Według św. Jana Chryzostoma z kości świętego wydobywał się pachnący płyn o właściwościach leczniczych, zwany "manną".

Biskup Miry zaczął odbierać cześć należną świętym zaraz po śmierci, jednak najstarsze ślady jego kultu napotykamy dopiero w VI wieku. W tym czasie cesarz Justynian wystawił w Konstantynopolu na cześć świętego jedną z najwspanialszych bazylik. W Rzymie św. Mikołaj miał dwie świątynie, wystawione już w IX wieku. Papież św. Mikołaj I Wielki ufundował ku czci swojego patrona na Lateranie osobną kaplicę. W całym chrześcijańskim świecie święty biskup Miry miał tak wiele świątyń, że pewien pisarz średniowieczny pisał: "Gdybym miał tysiąc ust i tysiąc języków, nie byłbym zdolny zliczyć wszystkich kościołów, wzniesionych ku jego czci".
 
Nie można nie wspomnieć, że w XIII wieku pojawił się zwyczaj rozdawania w szkołach pod patronatem św. Mikołaja stypendiów i zapomóg. Z czasem w Polsce - jak i w całym świecie - rozpowszechnił się zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami albo w samo święto (6 grudnia), albo "na gwiazdkę".

Św. Mikołaj, w Polsce, był również czczony jako opiekun pasterzy, chroniący trzodę przed drapieżnymi zwierzętami. Dlatego każdego 5 grudnia pasterze pościli, a w sam dzień świętego Mikołaja zamawiali nabożeństwa w intencji opieki nad zwierzętami domowymi.

Św. Mikołaj w ikonografii

W ikonografii św. Mikołaj to nie czerwony krasnal z zimnej Laponii. Niestety w ręku nie ma worka pełnego podarunków i łakoci. Trudno także wypatrywać czerwone wdzianko i charakterystycznej czapki w ogóle nie kojarzącej się z godnością biskupią.

Zobacz jak wygląda prawdziwy Św. Mikołaj >>

W ikonografii św. Mikołaj przedstawiany jest w stroju biskupa rytu łacińskiego lub greckiego. Czasem ukazywany jest także jako: młody mężczyzna wrzucający trzy złote kule w okno trzech biednych dziewczyn. Przywracający życie niesłusznie powieszonemu człowiekowi, ratujący rozbitków z wraku statku. Wskrzeszający troje dzieci czy też jako noworodek chwalący Boga. Jego atrybutami są m.in.: anioł z mitrą, chleb, trzy złote kule na księdze lub w dłoni, pastorał, księga, kotwica, trzy sakiewki, okręt, worek prezentów.
 
Szczególną czcią otaczany jest w Bari, Monserrat i w Rosji. Jest patronem m.in. Grecji, Antwerpii, Berlina, Miry, Moskwy, Nowogrodu. Opiekuje się bednarzami, cukiernikami, dziećmi, flisakami, jeńcami, kupcami, marynarzami, młynarzami, notariuszami, pannami, piekarzami, pielgrzymami, piwowarami, podróżnymi, rybakami, sędziami, studentami, więźniami, żeglarzami.

Agata Bruchwald