Wojskowy geniusz po upadku powstania listopadowego dowodził wojskami węgierskimi podczas Wiosny Ludów. Swój talent wojskowy chciał wypróbować też w armii tureckiej. Dziś mija 165. rocznica jego śmierci.

Józef Bem rodził się 14 marca 1794 r. w Tarnowie w rodzinie mieszczańskiej. W 1809 r., w wieku 15 lat, wstąpił do armii Księstwa Warszawskiego dowodzonej przez ks. Józefa Poniatowskiego. Ukończył dwustopniową Szkołę Artylerii i Inżynierii i w randze porucznika wziął udział w kampanii napoleońskiej 1812 r. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej za zasługi w obronie Gdańska przed Rosjanami w 1813 r.

Po utworzeniu Królestwa Polskiego wstąpił do czynnej służby w armii w randze kapitana. Prowadził doświadczenia nad nowym rodzajem rakiet, tzw. kongrewskich, w celu wykorzystania ich w akcji bojowej. W 1829 r. ze względu na swój stan zdrowia został zdymisjonowany i wyjechał do Galicji.

W marcu 1831 r. przybył do Warszawy. Wsławił się w bitwach powstania listopadowego, gdzie powierzono mu dowództwo 4-tej baterii artylerii lekkokonnej. Na jej czele zabłysnął brawurową szarżą artyleryjską w zwycięskiej bitwie pod Iganiami oraz w bitwie pod Ostrołęką ratując armię polską przed całkowitym pogromem.

W czerwcu został mianowany dowódcą artylerii armii czynnej i odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, w sierpniu awansował do stopnia generała brygady.

Po upadku powstania udał się na emigrację do Niemiec i Francji. W Paryżu związał się z obozem ks. Adama Czartoryskiego. Brał czynny udział w organizacji ruchów niepodległościowych i zabiegał o formowanie legionów polskich.

W okresie Wiosny Ludów przybył do Galicji i we Lwowie próbował stworzyć Gwardię Narodową. W październiku 1848 r. kierował obroną rewolucyjnego Wiednia, a po jego kapitulacji udał się na Węgry, gdzie przywódca powstania Lajos Kossuth powierzył mu naczelne dowództwo armii w Siedmiogrodzie.

Po zreorganizowaniu rozbitej armii w błyskawicznej ofensywie odniósł szereg zwycięstw nad Austriakami, wypierając ich zupełnie z Siedmiogrodu, czym zdobył sobie wielką popularność wśród Węgrów. W ostatniej fazie powstania powierzono mu naczelne dowództwo armii węgierskiej.

Po upadku rewolucji na Węgrzech, w 1849 r. przekroczył granicę turecką. W Turcji zdecydował się przyjąć islam, aby otworzyć sobie drogę do armii tureckiej, spodziewał się bowiem wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego, który przyczyniłby się do pokonania zaborczych mocarstw i oswobodzenia Polski. Rozpoczął służbę w tureckim wojsku w randze marszałka.

Wkrótce jednak, pod naciskiem ze strony Austrii i Rosji zaniepokojonych przyjęciem przez Turcję sporej ilości emigrantów, władze tureckie postanowiły ich rozproszyć. Po ugodzie Rosji z Turcją Bem został internowany w Aleppo. Ostatnią bitwą, jaką stoczył, była uwieńczona sukcesem obrona Aleppo przed najazdem arabskich nomadów. Obrona miasta przed powstańcami potwierdziła jego talent wojskowy i przyniosła mu sławę w Turcji.

W listopadzie 1850 r. Bem zachorował na malarię azjatycką. Zmarł w nocy 10 grudnia. Pochowano go na miejscowym cmentarzu muzułmańskim Dżebel el Isam (obecnie Syria).

W 1928 r. władze polskie rozpoczęły starania o sprowadzenie szczątków generała do ojczyzny. 30 czerwca 1929 r. jego prochy złożone zostały w Mauzoleum w rodzinnym Tarnowie.

opr. Paweł Brojek

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.