Spośród trzech ekshumowanych grobów żołnierskich na Cmentarzu Orląt Lwowskich Jadwiga Zarugiewiczowa, matka poległego żołnierza, losowo wybrała trumnę. Szczątki złożono do grobowca na Placu Saskim w Warszawie.

Idea oddania hołdu bezimiennym żołnierzom, którzy zginęli za ojczyznę, pojawiła się we Francji po I wojnie. Pierwszy na świecie Grób Nieznanego Żołnierza powstał w 1920 r. w Paryżu.

W Polsce pierwsze inicjatywy mające na celu stworzenie miejsca upamiętniającego poległych miały miejsce w 1921 r. Na wniosek prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w 1923 r. utworzono Tymczasowy Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza. Z rozważanych lokalizacji pomnika ostatecznie wybrano Plac Saski w Warszawie

24 stycznia 1925 r. na wniosek ministra spraw wojskowych gen. Władysława Sikorskiego Rada Ministrów uchwaliła budowę Grobu Nieznanego Żołnierza, na autora projektu wybierając rzeźbiarza Stanisława Ostrowskiego.

Zgodnie z jego koncepcją w centrum pomnika znalazła się płyta z szarego kamienia z napisem "Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę". Na stalowej płycie wewnątrz napisano "Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tem miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego", zaś na trumnie wyryto "Trumna ta zawiera zwłoki Nieznanego Żołnierza polskiego wzięte z mogiły lwowskiej dnia 29 X 1925 roku".

Wyboru Lwowa jako miejsca pochodzenia szczątków bezimiennego żołnierza dokonał losowo pomiędzy 15 polami bitew kawaler Virtuti Militari Józef Buczkowski. Spośród trzech ekshumowanych grobów żołnierskich na Cmentarzu Orląt Lwowskich Jadwiga Zarugiewiczowa, matka poległego żołnierza, losowo wybrała trumnę.

Szczątki bezimiennego żołnierza, sprowadzone podczas specjalnej ceremonii, złożono do grobowca na Placu Saskim. Przy pomniku-grobie zapłonęły znicze, pierwszą wartę zaciągnęli żołnierze z 36. pułku piechoty. W uroczystościach jego odsłonięcia wzięli udział prezydent S. Wojciechowski, premier W. Grabski, gen. W. Sikorski, przedstawiciele duchowieństwa, zagraniczni goście oraz delegacje z całego kraju i tłumy warszawiaków.

Podczas okupacji niemieckiej pomnik stał się miejscem ważnym dla warszawiaków, gdzie z narażeniem życia składano kwiaty dla uczczenia świąt narodowych. W grudniu 1944 r. oddziały niemieckie zburzyły gmach pałacu, a wraz z nim znajdujący się pod arkadami Grób.

Na podstawie projektu architekta Zygmunta Stępińskiego odbudowano go odrestaurowując centralną część kolumnady, wbudowano sześć marmurowych tablic z wypisanymi nazwami miejscowości, gdzie polscy żołnierze stoczyli największe bitwy. W czterech urnach umieszczono ziemię z 24 pól bitewnych, z prochami żołnierzy, którzy zginęli w II wojnie światowej.

Ponowne odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza odbyło się 8 maja 1946 r. z udziałem przedstawicieli władz. W następnych latach często dokonywano przy nim prac renowacyjnych.

W 1979 r. w czasie pierwszej pielgrzymki do ojczyzny Grób odwiedził papież Jan Paweł II. W 1989 r. złożono tam ziemię z Katynia. Rok później nowe władze zleciły przywrócenie przedwojennych tablic i dodanie nowych.

W dni świąt narodowych przed Grobem Nieznanego Żołnierza odbywają się apele poległych oraz składane są wieńce z udziałem przedstawicieli władz. Wartę honorową przy Grobie pełnią całodobowo żołnierze z Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego.

Paweł Brojek
fot. wikimedia commons

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.