Brak zaufania Szendzielarza do Sowietów sprawił, że nie zgodził się on uczestniczyć w żadnych rozmowach, na które zapraszali oni polskich oficerów oraz że nie ujawnił się w 1944 r. w ramach operacji “Ostra Brama”. Dzięki temu nie podzielił losu większość przywódców Wileńskiego i Nowogródzkiego Okręgu AK, którzy zostali ujęci. Zygmunt Szendzielarz urodził się 12 marca 1910 r. Początkowo uczył się w gimnazjum we Lwowie, a następnie w Stryju. W 1931 r. wstąpił ochotniczo do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Po jej ukończeniu został przyjęty do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Służbę wojskową rozpoczął w stopniu podporucznika w 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie jako dowódca plutonu. W 1938 r. otrzymał awans na stopień porucznika, jednocześnie obejmując dowództwo drugiego szwadronu. Podczas wojny obronnej w 1939 r. dowodził 2 szwadronem 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich, w składzie Armii “Prusy”. Po agresji sowieckiej na Polskę wszystkie oddziały dostały rozkaz kierowania się w stronę granicy z Rumunią. Szendzielarz dostał się wówczas do niewoli niemieckiej, z której zbiegł i przedostał się do Lwowa. Po zakończeniu działań wojennych próbował dostać się przez Węgry do Francji do odtwarzanego Wojska Polskiego, ale bezskutecznie. Wtedy przeniósł się do Wilna włączając się do pracy konspiracyjnej w ramach Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej. W konspiracji działał przyjmując pseudonim "Łupaszko". W 1943 r. został dowódcą 5 Wileńskiej Brygady AK, zwaną też nieoficjalnie "Brygadą Śmierci", czyniąc z niej najliczniejszą i najsilniejszą brygadę na Wileńszczyźnie. Działalność na terenach okupowanych przez Niemców była wyjątkowo utrudniona, 5 Brygada musiała walczyć nie tylko z armią niemiecką i jej litewskimi kolaborantami, ale też z partyzantką sowiecką. Brak zaufania Szendzielarza do Sowietów sprawił, że nie zgodził się on uczestniczyć w żadnych rozmowach, na które zapraszali oni polskich oficerów oraz że nie ujawnił się w 1944 r. w ramach operacji “Ostra Brama”. Dzięki temu nie podzielił losu większość przywódców Wileńskiego i Nowogródzkiego Okręgu AK, którzy zostali ujęci. W związku z zaistniałą sytuacją i dochodzącymi informacjami o zagrożeniu ze strony NKWD, 5 Wileńska Brygada AK została formalnie rozwiązana w lipcu 1944 r. Po reorganizacji brygady w 1945 r. Szendzielarz początkowo podlegał wraz ze swymi żołnierzami Komendzie Białostockiego Okręgu Armii Krajowej. Jego żołnierze atakowali wojska sowieckie, posterunki UB i działaczy PPR, postępując z nimi z całą bezwzględnością, jako z najeźdźcami i kolaborantami. Następnie organem zwierzchnim był eksterytorialny Wileński Okręg AK. V Brygada działała w wielu rejonach Polski  m.in. na Białostocczyźnie, Pomorzu i Mazurach. Oddział liczył wówczas ok. 200 ludzi i składał się z pięciu pododdziałów: trzech szwadronów, kompanii szturmowej i drużyny podoficerskiej. W latach 1945-1948 jego żołnierze rozbili kilkadziesiąt posterunków MO i UBP oraz kilkanaście placówek Armii Czerwonej. Zlikwidowano około 200 funkcjonariuszy i oficerów NKWD, UBP, MO i Armii Czerwonej. W czerwcu 1948 r. Urząd Bezpieczeństwa rozpracował i rozbił Okręg Wileński AK. 30 czerwca 1948 r. mjr Szendzielarz został aresztowany a następnie przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim. Po 2,5-letnim pobytu w więzieniu, torturach i pokazowym procesie został skazany na osiemnastokrotną karę śmierci. Mordu dokonano 8 lutego 1951 r. W PRLu jego wizerunek był notorycznie fałszowany, pomawiano go o kolaborację, szpiegostwo i bandytyzm. Dopiero po roku 1989 zaczęły powstawać rzetelne prace historyczne ukazujące jego postać. 1 października 1993 r. orzeczeniem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie została unieważniona większość jego wyroków śmierci, a 10 grudnia w wyniku apelacji do Sądu Najwyższego - reszta tych wyroków. Dopiero 30 czerwca 2008 r. na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach odbył się symboliczny uroczysty pogrzeb mjr. Zygmunta Szendzielarza “Łupaszki”. Szczątki legendarnego dowódcy zostały odnalezione przez IPN wiosną 2013 r. w pobliżu kwatery „Ł” na tym cmentarzu. Był wielokrotnie odznaczany. opr. Paweł Brojek Źródło: lupaszko.pl