10 lutego 1949 r. w Krakowie zmarł prof. Feliks Koneczny, polski historyk i myśliciel katolicki, twórca oryginalnej koncepcji cywilizacji.

Feliks Koneczny urodził się 1 listopada 1862 r. w Krakowie w rodzinie urzędnika kolejowego. Po ukończeniu Gimnazjum św. Jacka w Krakowie w 1883 r. rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując tytuł doktora.

W latach 1889-90 wziął udział w tzw. ekspedycji rzymskiej prowadzącej prace badawcze w archiwach watykańskich. Po powrocie do kraju pracował w Akademii Umiejętności, a od 1900 r. kierował działem rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej. Jednocześnie działał m.in. w Klubie Słowiańskim, Towarzystwie Szkoły Ludowej i Uniwersytecie Ludowym.

W tym czasie publikował liczne artykuły w czasopismach: "Czas", "Przegląd Polski", "Przegląd Powszechny". W późniejszym okresie pracował również w redakcji katolickiego dziennika "Głos Narodu", pełniąc przez rok funkcję zastępcy redaktora naczelnego. Stworzył też oryginalny, wielokrotnie wznawiany podręcznik "Dzieje Polski" planując jego rozszerzenie - w efekcie pojawiły się dwa tomy: "Dzieje Polski za Piastów" i "Dzieje Polski za Jagiellonów".

W pracach historycznych zajmował się głównie historią Europy Środkowej i Wschodniej w okresie średniowiecza i wczesnej nowożytności. W swoich dziełach podkreślał pozytywny wpływ Kościoła katolickiego na rozwój społeczeństwa oraz dominującą rolę idei w historii, ukazywał także wpływ wybitnych jednostek na nasze dzieje.

Interesował się również bardzo historią Śląska, czego wyrazem była praca "Dzieje Śląska" z 1897 r. Sprawa polska na tamtych terenach była również tematem wielu jego broszur i artykułów. Nawiązał i utrzymywał bliskie kontakty z polskimi działaczami narodowymi na Śląsku - posłem Adamem Napieralskim, ks. Józefem Londzinem czy Wojciechem Korfantym.

Od 1919 r. pracował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie jako zastępca profesora, gdzie habilitował się w 1920 r. na podstawie wydanej dwa lata wcześniej pracy „Dzieje Rosji do roku 1449”. W 1922 r. uzyskał tytuł profesora.

W latach 1922-29 kierował katedrą historii Europy Wschodniej. Brał aktywny udział w wileńskim życiu naukowym poprzez uczestnictwo w pracach Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

W październiku 1929 r. zmuszony do udania się na przedwczesną emeryturę z powodu swego krytycznego nastawienia do władz sanacyjnych, powrócił do Krakowa, prowadząc odtąd życie prywatnego naukowca i publicysty. Podejmował także wątki polityczne na łamach "Myśli Narodowej" oraz uczestniczył w organizowanych przez Uniwersytet Lubelski sesjach naukowych, m.in. jako wykładowca w uniwersyteckich wykładach dla duchowieństwa.

W latach trzydziestych skoncentrował się na rozwijaniu nauki o cywilizacjach i prawach dziejowych. W tym okresie powstały dwie wielkie publikacje: "O wielości cywilizacji" stanowiąca podsumowanie historiozoficznych badań autora oraz quasi-hagiograficzna praca "Święci w dziejach narodu polskiego".

W 1942 r. władze niemieckie zarekwirowały część domu uczonego w Krakowie. Jego młodszego syna Stanisława aresztowano w 1943 r. i stracono rok później. Starszy syn Czesław zginął podczas powstania warszawskiego. Mimo tych tragedii Koneczny kontynuował swój czynny udział w naukowym i politycznym życiu polskiego podziemia. W dalszym ciągu tworzył ważne dzieła, do których zaliczyć należy m.in. syntezy: "Cywilizacja bizantyńska" i "Cywilizacja żydowska”, wydane w Londynie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych z inicjatywy Jędrzeja Giertycha, staraniem Towarzystwa im. Romana Dmowskiego.

Po wojnie został zatrudniony na Uniwersytecie Jagiellońskim, lecz nie mógł prowadzić działalności dydaktycznej. W dalszym ciągu publikował w cieszących się jeszcze pewną niezależnością pismach katolickich: "Tygodniku Warszawskim" i częstochowskiej "Niedzieli".

Ciężko chory, zmarł 10 lutego 1949 r. w Krakowie. Pochowano go w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Salwatorskim.

Paweł Brojek


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.