W wieku 17 lat wstąpił do Legionów Polskich, by w ich szeregach walczyć z Ukraińcami i bolszewikami. We wrześniu '39 był jednym z bohaterskich obrońców Polski. Po klęsce kampanii zorganizował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego - pierwszy oddział partyzancki II wojny światowej. Poległ w walce 30 kwietnia 1940 r. w okolicach Anielina pod Opocznem. Jego zwłoki zabrane przez Niemców spoczywają w nieznanym do dziś miejscu...

Henryk Dobrzański przyszedł na świat 22 czerwca 1897 r. w Jaśle w rodzinie szlacheckiej. Wychowywał się w atmosferze głębokiego patriotyzmu i kultywowania wojskowych tradycji rodzinnych. Jego pradziadek Hipolit Lubieniecki był oficerem powstania listopadowego, a dziadek Włodzimierz Lubieniecki jednym z uczestników powstania styczniowego.

W 1912 r. wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, a w 1914 r. zakończył edukację w szkole realnej w Krakowie. Po maturze zapisał się na I semestr agronomii Studium Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale wybuch I wojny światowej uniemożliwił mu rozpoczęcie nauki.

W tym samym roku wstąpił do Legionów Polskich. Ze względu na wymagany wiek podał, że jest o rok starszy. Służył w kawalerii sztabowej przy Komendzie Legionów Polskich a później w 2 Pułku Ułanów.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej w 1918 r. Podczas obrony Lwowa dowodził plutonem kawalerii. Po zakończeniu walk powrócił do macierzystej jednostki, która otrzymała nazwę 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich.

W 1920 r. walczył z bolszewikami, biorąc wraz ze swoim plutonem udział we wszystkich walkach podczas ofensywy kijowskiej. Za męstwo na polu walki został odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych i Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po wojnie pozostał w wojsku, skierowano go do garnizonu w Bielsku.

W chwilach wolnych od obowiązków służbowych trenował jazdę konną. W latach 1922–1923 był słuchaczem w Centralnej Szkole Jazdy w Grudziądzu. Z czasem znalazł się w reprezentacji Polski w jeździectwie, z powodzeniem startując w konkursach hippicznych. W 1925 r. jego drużyna zdobyła w Nicei Puchar Narodów.

Z początkiem 1927 r. awansował do stopnia majora i objął dowództwo szwadronu w 18 Pułku Ułanów Pomorskich w Grudziądzu. W latach 1930–1934 służył w 20 Pułku Ułanów w Rzeszowie, a następnie od 1934 r. pełnił funkcję kwatermistrza w stacjonującym w Hrubieszowie 2. Pułku Strzelców Konnych.

W 1936 r. został przeniesiony do Wilna, gdzie objął stanowisko kwatermistrza w 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich. Pod koniec 1938 r. otrzymał przydział na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 4 Pułku Ułanów w Wołkowysku.

Podczas kampanii wrześniowej został zastępcą dowódcy rezerwowego 110. Pułku Ułanów. W czasie marszu w kierunku Lasów Augustowskich brał udział w walkach z oddziałami Wehrmachtu, a po dotarciu do Grodna bronił miasta przed Sowietami.

Po rozwiązaniu pułku w drugiej połowie września, na czele 180-osobowej grupy żołnierzy wyruszył w kierunku broniącej się Warszawy. Po kapitulacji stolicy przedostał się wraz ze swymi żołnierzami na Kielecczyznę.

W Górach Świętokrzyskich zorganizował Oddział Wydzielony Wojska Polskiego, pierwszy oddział partyzancki II wojny światowej, zwany potocznie Hubalczykami, a sam przyjął pseudonim „Hubal”. Liczebność oddziału w szczytowym momencie wynosiła ponad 300 żołnierzy. Od końca 1939 r. do wiosny 1940 r. stoczył wiele zwycięskich potyczek i bitew z okupantem, zadając mu znaczne straty.

Działalność oddziału „Hubala”powodowała represje ze strony Niemców, którzy pacyfikowali polskie wsie wspierające partyzantów. Z tego powodu kierownictwo Związku Walki Zbrojnej nakazały jego rozwiązanie. W tej sytuacji „Hubal” pozostawił wolną rękę swoim podwładnym - przy majorze pozostało około 70 żołnierzy. Postanowił też ograniczyć kontakty z miejscową ludnością.

Z końcem kwietnia 1940 r. oddział przeniósł się w lasy spalskie. 30 kwietnia w okolicach Anielina pod Opocznem mjr Dobrzański i jego podwładni zostali okrążeni przez liczący ok. tysiąc żołnierzy niemiecki oddział, w skład którego wchodził batalion piechoty Wehrmachtu i kompania czołgów.

Osaczony przez przeważające siły wroga oddział uległ rozproszeniu, a sam „Hubal” poległ z bronią w ręku. Jego ciało Niemcy wystawili na widok publiczny, a następnie przewieźli do Tomaszowa Mazowieckiego i pochowali w nieustalonym do dziś miejscu. Oddział „Hubala” uległ samorozwiązaniu w czerwcu 1940 r.

W 1966 r. mjr Henryk Dobrzański został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Wojennego Virtuti Militari i awansowany do stopnia pułkownika. W 2010 r. przyznano mu pośmiertnie Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

Imię mjr. Henryka Dobrzańskiego i jego oddziału nosi sto kilkadziesiąt organizacji i instytucji.

Paweł Brojek


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.