Świadectwa zbrodni nazistowskich i komunistycznych złożone przed Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz Główną Komisją Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zostaną udostępnione i przełożone na język angielski.

Porozumienie w tej sprawie zostało podpisane w czwartek w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego między Instytutem Pamięci Narodowej a Narodowym Centrum Kultury. 

- To ważny zwrot w polityce historycznej naszego państwa – powiedziała podczas uroczystości wiceminister kultury dr Magdalena Gawin - pomysłodawczyni przedsięwzięcia.

Porozumienie podpisali: prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Łukasz Kamiński oraz wicedyrektor Narodowego Centrum Kultury Kazimierz Monkiewicz. W uroczystości wzięła udział rodzina Witolda Pileckiego: córka - Zofia Pilecka-Optułowicz, syn - Andrzej Pilecki oraz siostrzeniec, prof. Edward Radwański z żoną.

„Zeznania Polaków przywracają prawdę o tamtym czasie"

Umowa inauguruje projekt „Zapisy terroru. Świadectwa przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich/Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”, który będzie poświęcony popularyzacji oraz umiędzynarodowieniu doświadczeń Polski pod okupacją niemiecką i sowiecką. Projekt jest pierwszym działaniem w ramach tworzenia Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego.

- Pragniemy by świadectwa polskich obywateli rozległy się szerokim echem nie tylko w Polsce, ale by dotarły do różnych zakątków świata. (…) Udostępnienie i przetłumaczenie tych protokołów na angielski to krok w kierunku umiędzynarodowienia wiedzy na temat reżimów totalitarnych w okupowanej Polsce. Żyjemy w czasach, w których odchodzą ostatni świadkowie najstraszniejszej w dziejach ludzkości wojny. W czasach, w których historyczna wina i polityczna odpowiedzialność za zniszczenie państwa polskiego i terror są poddawane relatywizacji. Zeznania Polaków przywracają właściwe miary, proporcje i prawdę o tamtym czasie - podkreśliła podsekretarz stanu w ministerstwie kultury dr Magdalena Gawin.

Na początek - zeznania świadków rzezi Woli

Jak poinformowała wiceminister, w pierwszej kolejności tłumaczone mają być zeznania świadków rzezi Woli podczas powstania warszawskiego, których pierwsza partia może być dostępna już pod koniec roku.

- Każdy będzie mógł sprawdzić kompletną listę świadków, którzy stawiali się przed Główną Komisją i być może odnaleźć wśród nich bliskich. Te źródła są ważne, ponieważ pozwalają zindywidualizować losy polskich ofiar totalitarnych reżimów - dodała podsekretarz stanu.

Witold Pilecki - patronem nowej instytucji

- Wybór patrona nowej instytucji, która zajmie się upowszechnianiem wiedzy na temat totalitarnych reżimów nie jest przypadkowy. Witold Pilecki był ofiarą nazistowskiego i komunistycznego reżimu, jest także symbolem solidarności z prześladowanymi, odwagi, patriotyzmu, czyli uniwersalnych wartości, na których została zbudowana europejska tradycja - podkreśliła dr Magdalena Gawin.

Podkreślała, że projekt ma przede wszystkim zwrócić uwagę na los ludności cywilnej. - W PRL zeznania przed Komisją miały nieoficjalnie tajny charakter, zeznający nie mogli zobaczyć uzasadnień końcowych orzeczeń, nie byli informowani o całości postępowań. Ważne by teraz po 70 latach przywrócić ludziom tę pamięć - zaznaczyła.

Zeznania były nieformalnie tajne

Po II wojnie światowej przeprowadzono kilkanaście tysięcy śledztw w sprawie masowych i indywidualnych mordów popełnionych przez niemieckich okupantów. Terror sowiecki w znacznie mniejszym zakresie został utrwalony dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Łapanki, zsyłki na roboty przymusowe i do obozów koncentracyjnych, pacyfikacja wsi, egzekucje uliczne, badania przeprowadzane przez Gestapo i przez NKWD/UB, wywózki na Sybir. Te i inne akty okupacyjnego terroru stanowią obraz skomponowany przez tysiące głosów świadków i ofiar.

Jednak do końca trwania PRL zeznania przed Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich (GKBZH) objęte były nieformalną klauzulą tajności. Oznacza to, że najbliższe rodziny ofiar nie były informowane o losach postępowań. Świadkowie stawiający się przed GKBZH nie znali zatem zeznań pozostałych osób, ani przesłanek sędziego lub prokuratora do - najczęściej - umorzenia śledztwa. Ich rola kończyła się na złożeniu zeznania. Ze świadectw tych nie mogli także korzystać historycy. Historiografia powstająca w latach PRL koncentrowała się na militarnym obliczu wojny, kształtowaniu się struktur podziemia niepodległościowego, pomijając nie tylko niecenzuralne rozdziały, jak napaść ZSRR na Polskę i mord w Katyniu, ale przede wszystkim pomijania losu ludności cywilnej. Zmiana nastąpiła dopiero w wolnej Polce. Materiały GKBZH trafiły do Instytutu Pamięci Narodowej, jednak korzystanie z nich wymagało zastosowania specjalnych procedur - w wielu przypadkach uzyskania zgody prokuratora.

Powstanie portal internetowy

Ważną częścią projektu będzie portal internetowy, na którym zostaną opublikowane zdigitalizowane przez IPN relacje polskich świadków i ofiar zbrodni niemieckich oraz sowieckich, popełnionych w okresie II wojny światowej na obszarze przedwojennej Polski. Do każdego powiatu lub miasta dołączona zostanie lista świadków zeznających przed GKBZH. Wybrane świadectwa będą opublikowane w dwóch językach - polskim i angielskim.

Projekt udostępniania i przekładu zeznań świadków i ofiar jest częścią szerszego programu dokumentowania, badania i opisywania mechanizmów totalitarnych w okupowanej Europie. Jest on adresowany do szerokiej rzeszy odbiorców, m.in. członków rodzin świadków i ofiar terroru, naukowców, zwłaszcza polskich i zagranicznych historyków oraz twórców.

Not. JN

Źródło: http://www.mkidn.gov.pl/

WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.