10 lat temu odszedł Stanisław Frączysty – kurier tatrzański w czasie II wojny światowej

0
0
0
/ PAP/L. Wróblewski

7 lutego 2009 r. zmarł Stanisław Frączysty ps. „Sokół” - żołnierz i kurier Związku Walki Zbrojnej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych. W 1941 r. przeprowadził z Węgier do Polski marszałka Rydza-Śmigłego.

Stanisław Frączysty urodził się 5 lutego 1917 r. w małopolskim Chochołowie. Uczęszczał do szkoły powszechnej w rodzinnej wsi, później pracował w gospodarstwie rodziców. Należał do miejscowego koła Związku Strzeleckiego, przeszedł w nim szkolenie wojskowe. W czerwcu 1939 r. wszedł do oddziału dywersji pozafrontowej.

Po wybuchu II wojny światowej współpracował z Komitetem Pomocy Więźniom. W listopadzie 1939 r. został aresztowany przez gestapo. Trzy miesiące później wyszedł na wolność i przedostał się na teren Węgier. W Budapeszcie został kurierem Bazy Związku Walki Zbrojnej „Romek”, kierowanej przez płk. Jana Mazurkiewicza.

Do kraju przechodził przez granicę dwa razy w miesiącu, przenosząc pieniądze, broń, ulotki oraz korespondencję. Od lata 1941 r. przeprowadzał do kraju oficerów WP związanych z Obozem Polski Walczącej, tajnej organizacji polityczno-wojskowej założonej przez piłsudczyków. W październiku 1941 r. przeprowadził z Budapesztu do Warszawy marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego.

W lutym 1942 r. został ponownie aresztowany przez gestapo i przewieziony do więzienia w Zakopanem, a później przy ul. Montelupich w Krakowie. Mimo wielokrotnego bicia podczas przesłuchań nie przyznał się do działalności konspiracyjnej.

W marcu 1942 r. trafił do KL Auschwitz, gdzie brał udział w obozowym ruchu oporu. Z końcem 1944 r. wywieziono go do Weimaru, gdzie znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Buchenwald. Pracował w fabryce broni.

Po wyzwoleniu obozu przez Amerykanów w kwietniu 1945 r. został zatrudniony jako pracownik cywilny armii amerykańskiej w rejonie Ratyzbony. Pełnił funkcję zaopatrzeniowca lokalnych ośrodków dla uchodźców i zwolnionych z robót.

W 1946 r. wrócił do kraju i objął gospodarstwo ojca. Był obserwowany przez UB, w 1947 r. dwukrotnie przesłuchiwano go w Krakowie. W 1948 r. został na krótko aresztowany, był więziony w WUBP w Krakowie.

Po 1956 r. udzielał się społecznie, m.in. w kółkach rolniczych, spółdzielczości, organizacjach sportowych, działał w Chrześcijańskim Stowarzyszeniu Rodzin Oświęcimskich. Przez kilkanaście lat był sołtysem w Chochołowie. Zajmował się również upamiętnianiem lokalnych wydarzeń historycznych i uczestników walk o niepodległość Polski.

Wielokrotnie brał udział w uroczystościach upamiętniających więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Był jednym z 32 byłych więźniów, którzy w maju 2006 r. spotkali się w byłym obozie Auschwitz I z papieżem Benedyktem XVI.

Stanisław Frączysty zmarł 7 lutego 2009 r. w wieku 92 lat, spoczął na cmentarzu parafialnym w Chochołowie. Za swoją działalność w czasie wojny został odznaczony m.in. Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Walecznych.

Źródło: Marek Gałęzowski, „Sokół” z Chochołowa. Życie Stanisława Frączystego (1917–2009), Biuletyn IPN, 2009

Najnowsze

Sonda

Wczytywanie sondy...

Polecane

Wczytywanie komentarzy...
Przejdź na stronę główną