W dniach 20–23 października 1939 r. w Wielkopolsce miały miejsce pierwsze masowe, publiczne egzekucje dokonane w ramach Operacji Tannenberg, mającej na celu eksterminację polskiej warstwy przywódczej i inteligencji.

Koncepcja eksterminacji zrodziła się jeszcze w czasie opracowywania przez Niemców Generalplan Ost - nazistowskiego planu osiedleńczego i germanizacyjnego terytoriów Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej, położonych na wschód od granicy III Rzeszy sprzed września 1939 r.

Pierwszym krokiem do złamania oporu Polaków i w konsekwencji – całkowitej germanizacji zamieszkiwanych przez nich ziem miała być eksterminacja polskiej inteligencji. Niemcy zakładali, że eksterminacja elit pozwoli zniszczyć polską tożsamość narodową i przekształcić polskie społeczeństwo w bierną masę, służącą w najlepszym razie jako niewykwalifikowana siła robocza dla III Rzeszy.

Jako przeznaczonych do likwidacji uznawano wszystkich tych, wokół których z racji ich aktywności i postawy mógł się rozwijać ruch oporu – ludzi, których cechowała aktywność i umiejętności kierownicze. W stosunku do tej grupy używano określenia „polska warstwa przywódcza”.

W maju 1939 r. z inicjatywy Reichsführera SS Heinricha Himmlera powstała specjalna komórka, której zadaniem było sporządzanie list proskrypcyjnych Polaków, uznanych z racji swojej działalności publicznej za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znaleźli się wśród nich przedstawiciele duchowieństwa, politycy, ludzie kultury, nauki i sztuki, przedsiębiorcy.

Kierowanie akcją przejął szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, Reinhard Heydrich. W sierpniu 1939 r. specjalnie w tym celu stworzono w gestapo specjalny Referat do Spraw Operacji „Tannenberg”. W czasie kampanii wrześniowej pod bezpośrednimi rozkazami Heydricha pozostawało 8 Grup Operacyjnych, operujących na tyłach Wehrmachtu.

Pierwsze masowe egzekucje dokonane w ramach Operacji Tannenberg miały miejsce w dniach 20–23 października 1939 r. w Wielkopolsce. Ofiary znalazły się na spisach proskrypcyjnych ze względu na działalność publiczną i patriotyczną, sporządzonych przy współpracy z lokalnymi mniejszościami niemieckimi.

Egzekucje poprzedzały posiedzenia sądu doraźnego, a kończyło dobijanie rannych po oględzinach lekarskich i pochówek w zbiorowych nieoznaczonych mogiłach. Miejscami eksterminacji było kilkanaście miejscowości, m.in. Śrem, Książ, Kórnik, Kostrzyn, Leszno oraz Osieczna, gdzie zamordowano w sumie 275 osób.

Od pierwszych dni okupacji do końca października 1939 r., w wyniku przeprowadzenia w ramach akcji Tannenberg ponad 760 masowych mordów, życie straciło ponad 20 tys. Polaków.

opr. Paweł Brojek
Źródło: ceeol.com, ipn.gov.pl, kornik.pl, srem.pl
Na zdjęciu: Egzekucja Polaków przez Einsatzkommando 11 pod dowództwem Heinza Graefe w Kórniku 20 października 1939, fot. Creative Commons/Bundesarchiv, Bild 146-1968-034-19A


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.