Z jednej strony Polska jest jednym z liderów w Europie pod względem ilości wyrzucanego jedzenia. Z drugiej strony otrzymujemy największą pomoc na dożywianie najuboższych. Tymczasem miliony ton żywności co roku trafia do śmietnika.

Nie tak dawno głośnym echem odbiła się sprawa Pani Doroty z Radomia, która zgłosiła się do lokalnych mediów po tym, jak otrzymała wypowiedzenie z pracy w jednym ze sklepów sieci Stokrotka. W sierpniu tego roku za wiedzą i zgodą swoich przełożonych zjadała psujące się owoce i skrawki wędlin, które i tak miały wylądować w śmietniku. Miesiąc później z „centrali” otrzymała pismo, w którym wyjaśniono, że „ze względu na procedury” nie może dalej współpracować z firmą, w której zatrudniona była od dwunastu lat.

Zamieszania zapewne by nie było, gdyby nie prawo obowiązujące w Polsce. Obecnie, co oczywiste, nie można wprowadzać do obrotu produktów spożywczych po upływie terminu przydatności. Jednak pewnym paradoksem była konieczność płacenia podatku VAT za żywność przekazaną na cele charytatywne. Na szczęście od dziś ten kuriozalny zapis przestał obowiązywać. Zapewne gdyby nie prawo, pani Dorota, jak miliony osób w Polsce, mogłaby otrzymać żywność z upływającym terminem przydatności do spożycia.

Zniesienie podatku to dobra wiadomość szczególnie dla organizacji pozarządowych, którym łatwiej teraz będzie organizować jadłodajnie dla potrzebujących. Codziennie setki osób ustawiają się w kolejkach po taką pomoc, nawet w tak wielkich metropoliach, jak Warszawa (systematyczne wsparcie tego typu udzielane jest m.in. w pobliżu Pałacu Kultury i Nauki czy przy ul. Miodowej).

Do tej pory piekarz, który nie sprzedał świeżego pieczywa, zmuszony był do sprzedawania go następnego dnia (niekiedy informując, że chleb czy bułki pieczone były wczoraj, i obniżając cenę). Nie chcąc narażać się na utratę renomy, decydował się na wyrzucenie pieczywa do śmietnika. Rodziło to szereg patologii, a przede wszystkim uczyło niewłaściwych postaw społecznych.

Nowe przepisy to efekt silnych reakcji uczciwych sprzedawców, którym nie udało się w odpowiednim czasie sprzedać swoich towarów, a także organizacji charytatywnych, dla których takie wsparcie jest niezbędne. Te, które będą odbierały żywność od darczyńców, muszą od października prowadzić dokumentację w taki sposób, aby można było bez problemu ustalić, czy pomoc rzeczywiście trafia do osób potrzebujących. Z kolei firmy sprzedające żywność nie będą musiały płacić za utylizację niesprzedanych produktów.

Marnowanie żywności w Polsce to prawdziwa plaga. Według danych Eurostatu opublikowanych w październiku 2010 r. , w naszym kraju każdego roku marnuje się łącznie blisko 9 mln ton jedzenia. Dzięki temu plasujemy się w ścisłej czołówce państw Unii Europejskiej. Więcej żywności niż Polacy wyrzucają tylko mieszkańcy Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Holandii.

Co więcej, w Polsce do wyrzucania niespożytej żywności jeszcze rok temu przyznawało się 30 proc. badanych przez Federację Polskich Banków Żywności. Było to o 6 proc. więcej niż w 2011 r. Zapewne w przyszłym roku dane te będą zupełnie inne. Dopiero wtedy się dowiemy, na jaką skalę duże sklepy (supermarkety, dyskonty) marnowały niesprzedaną żywność.

Warto pamiętać, że z pieniędzy asygnowanych przez Komisję Europejską w ubiegłym roku ponad 500 mln zł wydano na wsparcie programu PEAD. Uczestniczą w nim polscy przedsiębiorcy, którzy w ramach unijnych dotacji produkują artykuły spożywcze. To największy program pomocy żywnościowej w naszym kraju. Jedzenie przekazywane jest do banków żywności, które rozdysponowują je pomiędzy 3 tys. instytucji. Te zaś rozdają je osobom najbardziej potrzebującym. W Polsce z takiej formy wsparcia systematycznie korzysta nawet 4 mln osób.

Polska jest na trzecim miejscu w grupie państw, które na realizację programu PEAD dostają najwięcej pieniędzy. Przed nami są tylko Włochy oraz Hiszpania. Jaki jest sens takiej pomocy, gdy w tym samym czasie żywność warta jeszcze więcej trafia do śmietnika?

Michał Polak