29 czerwca 1940 r. w lesie Brzask pod Skarżyskiem-Kamienną podczas trwającej cały dzień masakry Niemcy rozstrzelali ok. 760 Polaków - członków organizacji podziemnych oraz przedstawicieli inteligencji z terenów przedwojennego województwa kieleckiego, aresztowanych w ramach Akcji AB.

Po wybuchu II wojny światowej Skarżysko-Kamienna znalazła się w granicach dystryktu radomskiego Generalnego Gubernatorstwa. Do jednej z większych akcji represyjnych wobec polskiej inteligencji doszło tam na przełomie stycznia i lutego 1940 r. Aresztowano wówczas ponad 400 osób, reprezentujących rozmaite środowiska społeczne i polityczne. Większość z nich została rozstrzelana w pobliskim lesie Bór.

Po krótkim okresie względnego spokoju od czerwca 1940 r. we wszystkich miastach dystryktu radomskiego Niemcy zaczęli przeprowadzać obławy i masowe aresztowania. Na początku miesiąca do Skarżyska-Kamiennej przybyła specjalna jednostka SS, która za swą siedzibę przyjęła szkołę powszechnej przy ul. Stanisława Konarskiego. Szkolne pomieszczenia zamieniono na kwatery i więzienne cele.

W mieście rozpoczęły się masowe aresztowania, do szkoły zaczęto zwozić Polaków z innych miejscowościach dystryktu, m.in. z Kielc, Starachowic i Ostrowca Świętokrzyskiego. Aresztowanych poddawano ciężkiemu śledztwu, w trakcie którego byli torturowani.

28 czerwca Niemcy zakończyli przesłuchiwania. Następnego dnia zaczęto wywozić aresztowanych Polaków na miejsce egzekucji w lesie Brzask, położonym ok. pół kilometra na północny wschód od wsi Zagórze. Wywożone do lasu grupy liczyły po 20-30 osób. Po dotarciu na miejsce więźniów ustawiano nad wcześniej wykopanymi dołami, a następnie rozstrzeliwano.

Na podstawie wyników przeprowadzonej po wojnie ekshumacji oszacowano, że przez cały czerwcowy dzień rozstrzelano tam około 760 Polaków. Liczba ofiar wskazuje, że była to największa egzekucja przeprowadzona na Kielecczyźnie w okresie okupacji niemieckiej.

Zidentyfikowano 127 ofiar, wśród nich działaczy społecznych i politycznych, w tym wielu członków Organizacji Orła Białego, nauczycieli, prawników, przedsiębiorców oraz oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego. Znaleziono też szczątki 19 chłopów ze wsi Królewiec, uwięzionych w kwietniu 1940 r. podczas obławy na oddział majora „Hubala”.

Po wojnie na miejscu zbiorowej mogiły w lesie Brzask postawiono pomnik-obelisk z rzeźbą orła.

opr. Paweł Brojek

Źródło: Tadeusz Sikora, Albert Gajewski (red.): Kronika Orła Białego. Skarżysko-Kamienna: Muzeum im. Orła Białego, 2009
Maria Wardzyńska: "Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion". Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.