Latem 1940 r., w wąwozie na terenie wsi Rury Jezuickie, w trakcie kilku masowych egzekucji Niemcy zamordowali co najmniej 450 więźniów Zamku Lubelskiego. Ofiarami ostatniej z nich, przeprowadzonej 15 sierpnia, padli członkowie polskiego podziemia zbrojnego.

Pierwsza antypolska akcja przeprowadzona przeciwko lubelskiej inteligencji, czyli Sonderaktion Lublin, miała miejsce w listopadzie 1939 r. Niemcy aresztowali wówczas kilkaset osób, w tym wykładowców Katolickiego Uniwersytetu Lubelskie oraz wielu duchownych katolickich. Rozstrzelano 70 z nich, a kilkadziesiąt wywieziono do obozów koncentracyjnych. Kontynuacją Sonderaktion Lublin była rozpoczęta w czerwcu 1940 r. akcja AB, mająca na celu likwidację warstwy przywódczej narodu polskiego.

Począwszy od połowy czerwca, w niemal wszystkich miejscowościach dystryktu lubelskiego organizowane były obławy i masowe aresztowania. Zatrzymywano przede wszystkim działaczy społecznych i politycznych, wojskowych, nauczycieli, prawników, urzędników oraz księży. Po krótkim pobycie w lokalnych więzieniach i aresztach zatrzymanych przewożono zazwyczaj do więzienia na Zamku Lubelskim.

Zgodnie z wytycznymi władz okupacyjnych część więźniów miała zostać poddana eksterminacji. Jednym z miejsc zagłady były tzw. Doły, czyli wąwóz nieopodal wsi Rury Jezuickie - dziś dzielnicy Lublina. Pierwsza z pięciu przeprowadzonych tam egzekucji miała miejsce 29 czerwca 1940 r. Ofiary zabierano z cel nocą, po czym zawożono samochodami ciężarowymi i rozstrzeliwano w grupach po 5 osób.

Ostatnia egzekucję Niemcy przeprowadzili 15 sierpnia. Jej ofiarami padli przede wszystkim aresztowani członkowie Związku Walki Zbrojnej z terenu powiatu janowskiego. Tego dnia rozstrzelano m.in. posła na Sejm RP Błażeja Dzikowskiego, kapitana WP Zbigniewa Slęka, szefa miejscowej placówki ZWZ Józefa Piturę oraz proboszcza z Suchowoli ks. Władysława Bociana.

W trakcie przeprowadzonej po wojnie ekshumacji odkryto szczątki ok. 450 osób. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa ustaliła nazwiska 115 zamordowanych. Prócz przedstawicieli polskiej inteligencji z terenów województwa lubelskiego w gronie ofiar znaleźli się też robotnicy, rolnicy oraz młodzież szkolna.

Niezidentyfikowane szczątki pogrzebano na miejscu straceń w zbiorowej mogile, na której wzniesiono granitowy pomnik oraz ścianę z tablicami z wyrytymi nazwiskami rozstrzelanych.

opr. Paweł Brojek
Źródło: Maria Wardzyńska „Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion”. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009
fot. groby.radaopwim.gov.pl


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.