Sonderaktion Lublin, akcja wymierzona w polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie lubelskim miała na celu eliminację polskiej inteligencji i była pierwszym krokiem do germanizacji tego regionu Polski.

Wymordowano w niej w sumie około 2000 polskich intelektualistów, urzędników oraz duchownych. W Lublinie akcja rozpoczęła się aresztowaniami 9 listopada 1939 r., które objęły nauczycieli szkół podstawowych i średnich, sędziów, adwokatów, księży. 

Po wkroczeniu 17 września 1939 r. do Lublina Niemcy zajęli na szpital wojskowy gmach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego rozpoczynając jednocześnie rabunek i niszczenie dorobku uczelni. Palono w piecach meble, sprzęt naukowy, książki, rozkradano eksponaty Muzeum Uniwersyteckiego.

11 listopada 15 profesorów zostało uwięzionych, a wobec ks. rektora Antoniego Szymańskiego zastosowano areszt domowy. Masowo aresztowano studentów, wywożąc ich na przymusowe roboty do Niemiec lub do obozów koncentracyjnych. Rozstrzelani zostali profesorowie: Czesław Martyniak - teoretyk prawa, ks. Michał Niechaj - dogmatyk, Roman Longchamps de Berier - prawnik. W Oświęcimiu zamordowany został ksiądz Zygmunt Surdacki, który organizował tajne nauczanie. 17 listopada 1939 r. uczelnia została zamknięta.

Mimo tych represji Uniwersytet prowadził tajne nauczanie, podjęte z inicjatywy ks. Szymańskiego, który po zwolnieniu z aresztu domowego zamieszkał w Bełżycach pod Lublinem. Stąd aż do śmierci w 1942 r. konspiracyjnie kierował uczelnią oraz organizował pomoc dla profesorów uczelni i ich rodzin. Tajne nauczanie było prowadzone w Lublinie, Warszawie, Kielcach i kilku mniejszych miejscowościach.

Powstaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przyświecała idea prowadzenia badań naukowych w duchu harmonii między nauką i wiarą, kształcenie kadry inteligencji katolickiej oraz podnoszenie narodu na wyższy poziom życia religijnego i intelektualnego.

Godny pochwały jest fakt, że nawet w tak trudnym okresie jak czas okupacyjnego terroru, profesorowie i studenci byli w stanie zamanifestować wierność tej idei.

Paweł Zbrojewicz
Na zdjęciu: Gmach Główny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, fot. Wikimedia Commons/Krzysiek dbk