Prekursor procesu odrodzenia narodowego na Górnym Śląsku, krzewiciel polskiej oświaty i folklorysta. Jako pierwszy na tych terenach wydał podręczniki w języku polskim dla szkół elementarnych i średnich. Józef Lompa urodził się 29 czerwca 1797 r. w Oleśnie na Opolszczyźnie, w rodzinie rzemieślniczej. W młodości pobierał nauki gry na organach i skrzypcach, dzięki czemu mógł zarabiać pieniądze jako muzyk. Kształcił się krótko w seminarium duchownym we Wrocławiu, ale ostatecznie ukończył seminarium nauczycielskie i w 1817 r. podjął pracę jako wiejski nauczyciel w Cieszynie, Łomnicy i Lublińcu. W 1819 r. osiadł we wsi Lubsza w powiecie lublinieckim, gdzie przyczynił się do utworzenia szkoły podstawowej, w której przez 30 lat pracował na posadzie nauczyciela. Pełnił też funkcje pisarza gminnego i organisty. Był poliglotą oraz tłumaczem przysięgłym języka polskiego, czeskiego i niemieckiego, dzięki czemu pracował przy komisji ustalającej granice między Królestwem Polskim a Śląskiem. Stał się znany przede wszystkim jako działacz społeczny, poeta, publicysta i tłumacz. Współpracował z czasopismami śląskimi, m.in. „Tygodnikiem Cieszyńskim”, „Tygodnikiem Polskim”, „Gwiazdką Cieszyńską”, a także z periodykami wychodzącymi w Wielkopolsce, Kongresówce i Galicji. Używał pseudonimu A. Mieczyński. Lompa jako pierwszy w ówczesnych Prusach wydał podręczniki w języku polskim dla szkół elementarnych i średnich. Jest uznawany za pioniera badań etnograficznych na Śląsku i jednego z ważniejszych polskich folklorystów pierwszej połowy XIX wieku. Zapoczątkował gromadzenie polskich pieśni i prozy ludowej na Śląsku. Był też autorem polskich książek i artykułów poświęconych historii Śląska, szczególnie śląskich miast, a także tekstów religijnych, poradników, opowiadań, zbiorów baśni i legend. Jego szeroką twórczość historyczną i etnograficzną uzupełniają prace z dziedziny rolnictwa, ogrodnictwa oraz hodowli zwierząt. Po zmianach, które w 1848 r. przyniosła Wiosna Ludów, stał się inicjatorem założenia Towarzystwa Nauczycieli Polaków oraz Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego w Bytomiu. Współpracował przy wydawaniu „Dziennika Górno-Szląskiego”, domagając się nauki w języku polskim. W 1850 r. za działalność narodową został przez pruskie władze zwolniony z posady nauczyciela. Pozbawiono go emerytury i wymówiono mu nauczycielskie mieszkanie. Odtąd żył w skrajnej nędzy, jednak nadal pracował literacko i naukowo. W 1858 r. wobec szykan przeniósł się z liczną rodziną do miasteczka Woźniki w powiecie lublinieckim, gdzie był tłumaczem sądowym i założył polską bibliotekę. W Woźnikach spędził ostatnie lata życia, poświęcając się pisaniu książek. Utrzymywał wówczas stałe kontakty listowne z naukowcami i pisarzami polskimi, czeskimi i niemieckimi. Zmarł w ubóstwie 29 marca 1863 r., pochowany został na cmentarzu w Woźnikach. Imię Józefa Lompy nosi na Górnym Śląsku wiele ulic i szkół. W Lubszy na terenie szkoły, w której pracował, znajduje się Izba poświęcona jego pamięci. Źródło: PAP, fot. PWN