Białostocki IPN rozpoczął dziś akcję, którą chce przypomnieć o 81. rocznicy tzw. operacji polskiej, podczas której sowieci zabili około 111 tys. Polaków. Akcja IPN będzie trwać do 12 sierpnia. Polega na prezentowaniu spotu nt. operacji polskiej na telebimie w centrum miasta oraz na umieszczeniu w autobusach komunikacji miejskiej plakatów przedstawiających wybrane sylwetki Polaków zabitych przez komunistów. Również w związku z 81. rocznicą tzw. operacji polskiej NKWD Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku zaprasza w niedzielę 12 sierpnia 2018 r. o godz. 11.00 na przegląd filmów dokumentalnych dotyczących tej strasznej zbrodni. Pokazane zostaną filmy „Rozstrzelać Polaków” (scen. Tomasz Sommer, reż. Mirosław Majeran), Polska 2017 oraz „Operacja polska” (reż. Sofio Torczinawa), Gruzja 2013. Przegląd odbędzie się na „Przystanku Historia” w siedziba Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego w Białymstoku, ul. Warszawska 48. Przeprowadzona przez NKWD operacja polska rozpoczęła się w sierpniu 1937 roku i trwała do jesieni 1938 roku. Specjalnym rozkazem, z datą 11 sierpnia, rozpoczął ją szef NKWD Nikołaj Jeżow zwany „krwawym karłem". Oprócz rozkazu mordowania Polaków, nakazał on też swoim funkcjonariuszom represjonowanie ich rodzin. Mowa jest o żonach, mężach, dzieciach. Jak szacuje rosyjski historyk Nikita Pietrow ze Stowarzyszenia Memoriał (którego członkowie w latach 90’ mieli wgląd do rosyjskich archiwów) podczas operacji aresztowano prawie 144 tys. osób, z których rozstrzelano, przeważnie strzałem w tył głowy, około 111 tysięcy. Kolejnych 100 tys. osób zostało wywiezionych w bydlęcych wagonach w głąb ZSRS lub poddanych innym represjom. Wielu z nich zmarło z powodu głodu i wyczerpania. Swoje początki operacja polska ma w pomyśle Stalina, który w latach 20’ nakazał tworzenie na terenie ZSRS, głównie na ziemiach sowieckiej Białorusi i Ukrainy, tzw. Polrajonów (Polskich Rejonów Narodowych). Było ich 41 z najważniejszym rejonem im. Dzierżyńskiego, zlokalizowanym w sowieckiej republice białoruskiej. Zgromadzenie Polaków w tych miejscach miało pomóc w poddaniu ich indoktrynacji komunistycznej. Później tymi zsowietyzowanymi Polakami planowano obsadzać stanowiska w Polskiej Socjalistycznej Republice Sowieckiej, która miała powstać po agresji Moskwy na nasz kraj (do agresji doszło 17.9.1939). Jednak eksperyment zsowietyzowania kresowych Polaków zakończył się fiaskiem. Głównymi powodami niepowodzenia tej bolszewickiej akcji było silne przywiązanie Polaków do wiary katolickiej i ich gorący patriotyzm. Dlatego Stalin wydał na nich wyrok. Likwidacji poddano między innymi działaczy polonijnych, nauczycieli, urzędników, księży, zamożniejszych rolników, pracowników służby leśnej i rzemieślników. Losy rodzin zamordowanych Polaków podczas operacji polskiej zupełnie nie są znane. Z dokumentów wynika jedynie, że miały zostać poddane ciężkim represjom. Są tam na przykład informacje, iż żony wszystkich urzędników autonomicznego rejonu im. Dzierżyńskiego mają być rozstrzelane. Co się stało z dziećmi, o tym nic nie wiadomo. Można się jedynie domyślać, że trafiły do sowieckich domów dziecka Prokuratura IPN w Szczecinie na początku 2017 roku rozpoczęła śledztwo ws. „operacji polskiej”. Ma ono na celu wyjaśnienie wszystkich okoliczności dotyczącej tej zbrodni, m.in. ustalenie jej sprawców, okoliczności, a także oddanie hołdu pomordowanym i ich rodzinom. Poza przesłuchaniami jeszcze żyjących świadków IPN zamierza podjąć bardzo szerokie i głębokie kwerendy archiwalne - w Polsce i poza granicami kraju, w tym właśnie na Ukrainie (archiwa SBU), by zebrać jak najwięcej informacji na temat tej zbrodni. - W mojej ocenie była to największa zbrodnia popełniona na Polakach w historii naszego narodu - powiedział dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu i zastępca Prokuratora Generalnego Andrzej Pozorski. Zapewnia też, że śledztwo w tej sprawie jest jednym z najważniejszych jakie do tej pory prowadziła prokuratura IPN.