Teofil Waligórski – zapomniany współtwórca Narodowej Demokracji

Gdy mowa o nestorach polskiego ruchu narodowego, jako pierwsi na myśl przychodzą Roman Dmowski lub Zygmunt Balicki. Jeden z zapomnianych twórców endecji, Teofil Waligórski, zmarł dokładnie 103 lata temu. Przyszedł na świat 5 marca 1859 r. w Mroczkowie w guberni radomskiej w rodzinie urzędnika górniczego. Uczęszczał do prywatnej szkoły Hermana Hillera w Kielcach, a następnie do tamtejszego gimnazjum państwowego. Pracował początkowo jako górnik w kopalni, a później jako urzędnik. Od 1893 r. był członkiem Ligi Narodowej, wchodził w skład jej najwyższych władz - Komitetu Centralnego, Komitetu Krajowego i Rady Głównej. Był także kierownikiem Ligi Narodowej na Królestwo Polskie oraz jej komisarzem na Warszawę. W 1899 r. był współzałożycielem Towarzystwa Oświaty Narodowej - tajnego stowarzyszenia kulturalno-oświatowego i politycznego ściśle podporządkowanego Lidze Narodowej. Jego zadaniem było szerzenie oświaty na wsi i prowadzenie akcji uświadomienia narodowego, propagowanie nacjonalizmu i solidaryzmu społecznego, tworzenie kółek rolniczych, bibliotek i kas pożyczkowo-oszczędnościowych. W 1904 r. został administratorem dóbr Czartoryskich w Ojcowie. W 1906 r. uzyskał mandat poselski do I Dumy Państwowej z guberni kieleckiej. Wchodził do zespołu opracowującego regulamin Koła Polskiego oraz do jego prezydium. Po rozwiązaniu parlamentu wrócił do Warszawy, gdzie redagował dziennik „Naród”. W 1907 r. wszedł z ramienia Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego do Centralnego Komitetu Wyborczego w Warszawie. Pod koniec 1908 r. zrezygnował ze względu na chorobę serca z pracy dziennikarskiej i powrócił do Ojcowa. Uchodził za jednego z najbliższych współpracowników Romana Dmowskiego, jednocześnie należał do przeciwników jego ugodowej polityki względem zaborcy. Po rozłamie, jaki nastąpił w Komitecie Centralnym Ligi Narodowej w 1909 r., wycofał się z czynnej działalności politycznej. Wiosną 1913 r. przeszedł operację serca, rekonwalescencję odbywał we włoskim Merano. Zmarł na gruźlicę 12 sierpnia 1913 r., został pochowany na cmentarzu w Smardzowicach koło Ojcowa. Źródło: Czesław Brzoza, Kamil Stepan: Posłowie polscy w parlamencie rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny. Wyd. pierwsze. Wydawnictwo Sejmowe, 2001