Gen. bryg. Stanisław Sosabowski – na emigracji… tapicer i magazynier

Dziś 50. rocznica śmierci gen. bryg. Stanisława Sosabowskiego, twórcy i dowódcy 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, pierwszej w dziejach polskiej wojskowości jednostki powietrzno-desantowej. Stanisław Sosabowski urodził się 8 maja 1892 r. w Stanisławowie w rodzinie kolejarza. Po ukończeniu miejscowej szkoły realnej od 1910 r. kontynuował naukę w Akademii Handlowej w Krakowie. Od najmłodszych lat angażował się w działalność niepodległościową, był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” oraz powołanej przez nią Armii Polskiej. Na początku 1912 r. przerwał naukę i wrócił do Stanisławowa. Po przemianowaniu Armii Polskiej w Polskie Drużyny Strzeleckie został mianowany dowódcą 24 Polskiej Drużyny Strzeleckiej i awansowany na podchorążego. W 1913 r. został powołany do służby w armii austro-węgierskiej. Na początku października 1914 r., w rejonie twierdzy Przemyśl, przeszedł swój chrzest bojowy, w trakcie działań wojennych kilkukrotnie awansował. Na początku 1918 r., na własną prośbę, został przeniesiony do Lublina i przydzielony do Generalnego Gubernatorstwa. W listopadzie 1918 r., już w stopniu kapitana, został kierownikiem Komisji Likwidacyjnej byłego austriackiego Generalnego Gubernatorstwa w Lublinie. W styczniu 1919 r. został przeniesiony do Warszawy i przydzielony do Głównego Urzędu Likwidacyjnego w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Z powodu kontuzji kolana nie brał bezpośredniego udziału w wojnach z bolszewikami i z Ukrainą. W okresie międzywojennym pełnił funkcje na różnych stanowiskach w armii, brał też udział w szkoleniach, w październiku 1923 r. otrzymał tytuł oficera dyplomowanego. Przez pewien czas był wykładowcą w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W 1937 r. uzyskał awans do stopnia pułkownika. W 1939 r. objął dowództwo 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy” stacjonującego na Cytadeli Warszawskiej. Wybuch II wojny światowej zastał go wraz z oddziałem poza Warszawą. 7 września dotarł na jego czele do stolicy, gdzie w ramach Armii Modlin brał udział w jej obronie. Za udział w walce otrzymał krzyż Virtuti Militari V klasy. Po kapitulacji Warszawy i ucieczce z niewoli w październiku 1939 r. wstąpił do konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Tam otrzymał zadanie przedarcia się przez Węgry do Francji, w celu przekazania meldunków o sytuacji w kraju rządowi na uchodźstwie. W Paryżu został zastępca dowódcy w odtwarzanej 4 Dywizji Piechoty. Po ewakuacji w czerwcu 1940 r. znalazł się w Wielkiej Brytanii. Tam zgłosił się do polskiego sztabu, gdzie otrzymał przydział na dowódcę formującej się 4. Kadrowej Brygady Strzelców. Wkrótce wystąpił do Naczelnego Wodza gen. Sikorskiego z planem sformowania pierwszej w dziejach polskiej wojskowości jednostki powietrzno-desantowej, na co otrzymał zgodę. W październiku 1941 r. nowo powstała jednostka otrzymała nazwę 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej (1. SBS). Według założeń polskiego sztabu miała być ona użyta do działań wojennych w Polsce, do czego jednak nie doszło. Wiosną 1943 r. dowództwo brytyjskie wiedząc, że nie zdoła zorganizować do czasu inwazji kontynentu odpowiedniej liczby własnych jednostek, rozpoczęło starania o przejęcie brygady pod swoje rozkazy. Sosabowski, któremu zaproponowano objęcie dowództwa brytyjsko-polskiej dywizji spadochronowej, ale pod zwierzchnictwem brytyjskim, odmówił. W czerwcu 1944 r. nowy Wódz Naczelny gen. Kazimierz Sosnkowski oddał brygadę do dyspozycji grożących wcześniej jej rozwiązaniem Brytyjczyków. W tym samym miesiącu Sosabowski awansował do stopnia generała brygady. We wrześniu 1944 r. 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa wzięła udział w największej w II wojnie światowej operacji powietrzno-desantowej sprzymierzonych o kryptonimie Market-Garden, której celem było opanowanie mostów na Renie w pobliżu holenderskiego Arnhem. Straty sięgnęły blisko 40 proc. walczących oddziałów, a cała operacja zakończyła się porażką. Za winnego klęski uznano gen. Sosabowskiego, któremu zarzucono nieudolność i niedopuszczalną krytykę brytyjskiego dowództwa. Rozkazem z 27 grudnia 1944 r. 1. SBS została odebrana jej twórcy i dowódcy, kilkanaście dni później objął on fasadowe stanowisko Inspektora Jednostek Etapowych i Terytorialnych. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji w Wlk. Brytanii. Pracował w warsztacie tapicerskim, następnie był magazynierem w fabryce silników elektrycznych. Działał aktywnie na emigracji, był honorowym Seniorem Związku Polskich Spadochroniarzy, brał udział w pracach związanych z tworzeniem Instytutu Historycznego im. gen. Sikorskiego. Z jego inicjatywy w 1965 r. odsłonięto w Warszawie pomnik poświęcony poległym spadochroniarzom 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej i Cichociemnym. Gen. Stanisław Sosabowski zmarł 25 września 1967 r. w Londynie na zawał serca. Dwa lata później jego prochy przewieziono do Polski i pochowano z honorami wojskowymi na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie. W 1988 r. w uznaniu zasług w zorganizowaniu, wyszkoleniu i dowodzeniu na polu walki 1 Samodzielną Brygadą Spadochronową, gen. Stanisław Sosabowski został pośmiertnie odznaczony Krzyż Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Źródło: sosabowski.com