Częstokroć literacka „mowa nienawiści” dorównuje rzeczywistej – pozostaje bowiem udokumentowana na pokolenia. Tym tragiczniej brzmi to w czasach, gdy nie ustają dyskusje nad etosem nauczyciela, nad relacją mistrz-uczeń. A my – niezależnie od wieku oraz doświadczeń poszukujemy wzorców, ideałów, a tu –taki zgrzyt. Jest taka dziwna powieść. „Nauczyciele” Stanisława Łukaszewicza. Po raz pierwszy ukazała się w 1936 roku nakładem Księgarni Ferdynanda Hoesicka. Tak, dokładnie, rzeczony Łukaszewicz jest również autorem „dzieła” Byłem sekretarzem Bieruta. Wspomnienia z pracy w Belwederze w latach 1945-1946[1]. Jego powieść jest wymierzona w narodowców. Pokazuje silną polaryzację: nauczyciele semickiego pochodzenia i lewacy to chodzące ideały zaś dyrektor gimnazjum – narodowiec i osoby z jego grona są skorumpowani, niemoralni i prowadzą nieuczciwe rozgrywki. Powieść miała być poważna i pompatyczna, a zakrawa na satyrę – zupełnie jak w świecie polityki. Dyrektor szkoły - endek został weń sportretowany jako „ zażywny i czerwony na twarzy, siwy grubasek, o staropolskich, długich wąsach,[2].”, który podczas rozmowy kwalifikacyjnej wypytuje stronniczo przyszłych nauczycieli o poglądy. Autor gloryfikuje postać matematyka Makowieckiego - Żyda z pochodzenia, który. przemawia swobodnie, jakby od niechcenia, z ożywieniem, umie zainteresować zgromadzonych nauczycieli. Prowadzi koło matematyczne, podczas którego mówi do uczniów płynnie, jasno, rzeczowo, „bez profesorskiej pozy.”[3] Uważa dyrektora za „starego głupca i sklerotyka”[4], który blokuje rozwój innych nauczycieli. Tendencyjna powieść przyszłego sekretarza Bieruta jest tylko „skromną” egzemplifikacją literackiej nienawiści skierowanej przeciw narodowcom na kilka lat przed wybuchem II wojny. Ile takich książek skrywają archiwa Biblioteki Narodowej i zbiory porzucone na strychach albo przywalone przetworami w piwnicach? [1]Por. S. Łukasiewicz, Byłem sekretarzem Bieruta. Wspomnienia z pracy w Belwederze w latach 1945-1946, Kraków 1987. [2] S. Łukasiewicz, Nauczyciele, Warszawa 1969, s.7. [3] Por. tamże.79. [4] Tamże.252. Źródło: Media Narodowe