Stanisław Staszic urodził się przed 6 listopada 1755 r. w Pile w rodzinie mieszczańskiej. Po ukończeniu szkół w Poznaniu, w 1778 r. uzyskał święcenia w tamtejszym seminarium. Później studiował nauki przyrodnicze na uniwersytetach w Lipsku, Getyndze i Paryżu.

Po powrocie do kraju w 1781 r. został wychowawcą synów byłego kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. Po roku 1795, gdy Polska została wymazana z mapy Europy, zajął się działalnością na rzecz rozwoju gospodarczego kraju oraz pracą naukową prowadząc badania geologiczne.

W okresie Sejmu Czteroletniego był zwolennikiem Stronnictwa Patriotycznego oraz rzecznikiem reform, m.in. zniesienia liberum veto i wprowadzenia praw politycznych dla mieszczan.

Od października 1808 r. aż do swojej śmierci był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W czasach Księstwa Warszawskiego był członkiem Izby Edukacyjnej, Dyrekcji Skarbowej i radcą stanu.

Działał na rzecz poprawy położenia chłopów. W 1816 r. założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie – fundację o charakterze spółdzielczym, przekazując swe dobra na własność chłopom, zobowiązując ich do wnoszenia opłat na cele gminne oraz do wpłacania czynszu.

W Królestwie Polskim, w latach 1815-1824, brał udział w pracach Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1824 r. został ministrem Stanu Królestwa Polskiego. Jako dyrektor generalny Wydziału Przemysłu i Kunsztów przygotował plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.

Za jego czasów wznowiono eksploatację węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej. Także z jego inicjatywy powstało wiele obiektów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku oraz ośrodki hutnictwa żelaza.

Wniósł też wielki wkład w rozwój szkolnictwa. W 1816 r. założył Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach i Instytut Agronomiczny w Marymoncie. W tym samym roku utworzono Królewski Uniwersytet w Warszawie, z samym Staszicem na czele Rady Głównej. Na jego wniosek w 1825 r. założona została w Warszawie Szkoła Przygotowawcza do Instytutu Politechnicznego, która w 1827 r. osiągnęła status wyższej uczelni.

W swym testamencie przeznaczył znaczne środki na rzecz kilku warszawskich szpitali, na wydział lekarski Uniwersytetu Warszawskiego i Instytut Głuchoniemych oraz na budowę Domu Przytułku i Pracy dla ubogich przy ul. Wolskiej.

Stanisław Staszic zmarł 20 stycznia 1826 r. w Warszawie. W pogrzebie wzięło udział kilkanaście tysięcy warszawiaków. Jego grób znajduje się przy dawnym kościele klasztornym Ojców Kamedułów na Bielanach.