Od połowy listopada 2023 r. spadek według nowych zasad

Kodeks cywilny został znowelizowany 28 lipca 2023 r., ale zmiany - poza niektórymi wyjątkami - weszły w życie 15 listopada 2023 r.  Nowe przepisy będą miały zastosowanie  tylko do spadków otwartych po dniu wejścia w życie ustawy.

Mniejszy krąg uprawnionych do spadku

Nowe przepisy w sposob istotny zawężają krąg osób uprawnionych  ustawowego dziedziczenia. Jeśli dojdzie do dziedziczenia przez zstępnych dziadków, którzy nie dożyli otwarcia spadku, krąg spadkobierców ustawowych został ograniczony tylko do dzieci tych dziadków. W praktyce będzie to zatem rodzeństwo rodziców spadkodawcy oraz dzieci tego rodzeństwa, czyli rodzeństwo cioteczne lub stryjeczne spadkodawcy. Dziedziczyć nie będą natomiast tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsi krewni.

Bat na alimenciarzy, ale nie tylko

Zmieniony Kodeks cywilny modyfikuje też zasady dotyczące uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Obecnie spadkobierca będzie mógł zostać uznany przez sąd za niegodnego  jeżeli:    

- uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego, jeśli do tego zobowiązał go  sąd lub ustalone to zostało ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową,

- uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, nie tylko wtedy gdy był rodzicem, ale i rodzicem zastępczym, uchylał się od małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Aktualne pozostają też trzy dotychczasowe przesłanki orzeczenia niegodności tj.:

• dopuszczenie się umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
• nakłonienie spadkodawcy podstępem lub groźbą do sporządzenia lub odwołania testamentu albo przeszkodzenie mu w taki sam sposób w dokonaniu jednej z tych czynności,

• umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadome skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Spadkobierca niegodny dziedziczenia zostaje wyłączony z podziału spadku tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Terminy na odrzucenie spadku

W nowych przepisach istotne są też zapisy dotyczące terminu na przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Obecnie oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o możliwości dziedziczenia.  Brak oświadczenia w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem całego inwentarza (a więc i z ewentualnymi długami). W imieniu niepełnoletnich spadkobierców spadek mogą przyjąć wprost lub odrzucić ich przedstawiciele ustawowi. Muszą jednak wcześniej uzyskać na te czynność zezwolenie sądu.

Zezwolenie sądu nie jest potrzebne, gdy czynność polega na odrzuceniu spadku przez rodzica w imieniu dziecka, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu w tym zakresie również przysługuje władza rodzicielska, albo jest dokonywana wspólnie, a dziecko jest powołane do dziedziczenia w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z rodziców. W praktyce zgoda sądu będzie potrzebna, gdy inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmuje spadek. Powyższe zmiany również weszły w życie 15 listopada 2023 r. , ale będą stosowane  też do spadków otwartych przed tym terminem, jeżeli czas do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem wejścia w życie ustawy.

Dodac należy, że do  tego aby taki  sześciomiesięczny termin został zachowany wystarczy złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. W sytuacji, gdy złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku będzie wymagało zezwolenia sądu, to bieg terminu do złożenia oświadczenia ulegnie zawieszeniu na czas trwania tego postępowania sądowego.