Wolał wysadzić się granatem niż wpaść w ręce UB

Dziś mija 65. rocznica śmierci Zdzisława Brońskiego ps. ”Uskok”, żołnierza Armii Krajowej, dowódcy Zrzeszenia WiN na Lubelszczyźnie.

Zdzisław Broński urodził się 24 grudnia 1912 r. w Radzicu Starym w gminie Ludwin w rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do gimnazjum w Lublinie. W 1934 r. został powołany do służby wojskowej, którą pełnił w 23 pp. we Włodzimierzu Wołyńskim. Tam ukończył szkołę podoficerską i otrzymał stopień plutonowego.

Zmobilizowany w sierpniu 1939 r., uczestniczył w kampanii wrześniowej w szeregach 50 pp. jako dowódca plutonu ckm. Po klęsce trafił do niewoli niemieckiej, z której zbiegł jesienią 1940 r.

Powrócił w rodzinne strony, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną pod pseudonimem „Uskok”. Początkowo znalazł się w szeregach Polskiej Organizacji Zbrojnej "Racławice". Po połączeniu z Armią Krajową został dowódcą plutonu terytorialnego, który wszedł w skład I Rejonu w Obwodzie AK „Lubartów”, części Inspektoratu AK „Lublin”.

Na przełomie lat 1943 i 1944 zorganizował grupę partyzancką, która w maju 1944 r. stała się formalnie oddziałem lotnym zgrupowania 8. Pułku Piechoty Legionów AK. Działał w okolicach Lublina i Lubartowa, w rejonie lasów zawieprzyckich, zwalczając siły niemieckie oraz dokonując akcji dywersyjnych. W czerwcu 1944 r. w ramach akcji „Burza” jego oddział został przydzielony do 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie „Uskok” rozwiązał swój oddział i początkowo deklarował chęć wstąpienia do LWP. Gdy dowiedział się, że jest poszukiwany przez komunistyczne władze, powrócił do konspiracji.

Od sierpnia 1944 r. pełnił funkcję zastępcy, a następnie komendanta I Rejonu Obwodu AK "Lubartów". Wiosną 1945 r. stworzył kilkudziesięcioosobowy lotny oddział bojowy, który wszedł w skład struktur Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W czerwcu 1945 r. został awansowany do stopnia porucznika.

W maju 1946 r. został mianowany na stanowisko komendanta Oddziału Partyzanckiego nr II w obwodzie WiN „Lubartów”. Od tej pory podlegał bezpośrednio majorowi Hieronimowi Dekutowskiemu ps. "Zapora". Opuszczając rejon Lubartowa w 1947 r., Dekutowski przekazał „Uskokowi” dowództwo wszystkich rozproszonych oddziałów partyzanckich. W ostatnim okresie swojej działalności Broński ukrywał się w bunkrze w miejscowości Dąbrówka w powiecie Lublin.

W maju 1949 r. ubecja w Lubartowie aresztowała jego zastępcę, Zygmunta Liberę ps. „Babinicz”, który w wyniku tortur wydał miejsce pobytu swojego dowódcy. 21 maja 1949 r. grupa operacyjna MO, UB i KBW otoczyła kryjówkę kpt. Brońskiego, który odebrał sobie życie detonując granat.

Za działalność konspiracyjną odznaczono go Krzyżem Virtuti Militari V klasy i Krzyżem Walecznych za walki w czasie akcji "Burza". W marcu 2008 r., prezydent Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie kpt. Zdzisława Brońskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

17 maja 2009 r., na kilka dni przed 60. rocznicą śmierci Zdzisława Brońskiego ''Uskoka'', w Lubartowie odsłonięty został pomnik ku jego pamięci.

opr. Paweł Brojek
źródło i fot.: podziemiezbrojne.blox.pl


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.