Pomnik kobiet i dzieci wywiezionych na Sybir

W czwartek (12 kwietnia) w Białymstoku w 78. rocznicę drugiej masowej deportacji na Sybir miało miejsce uroczyste poświęcenie Pomnika-Znaku Pamięci Polskiej Golgoty Wschodu. Stanął on w miejscu, z którego sowieci wywieźli na Sybir około 20 tys. mieszkańców białostocczyzny. Fundatorami pomnika są miasto Białystok, Związek Sybiraków oraz Stowarzyszenie Rodzina Katyńska. Uroczystość poświęcenia pomnika miała miejsce przy Dworcu Fabrycznym (ul. R. Traugutta). – Jesteśmy winni pamięć tym wszystkim, którzy padli ofiarą represji Stalina tylko dlatego, że byli Polakami, że zagrażali nowemu porządkowi, jaki miał być przez okupanta wprowadzony na dawnych Kresach Rzeczypospolitej – powiedział prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski. Drugą deportację obywateli polskich z terenów okupowanych przez Sowietów NKWD przeprowadziło 13-14 kwietnia 1940 roku. Jej ofiarą padły przede wszystkim rodziny osób stanowiących potencjalne zagrożenie dla stalinowskiego reżimu. Ich wywieziono już wcześniej. Największa grupę, wśród kilkudziesięciu tysięcy wywiezionych z terenu Rzeczypospolitej (w drugiej wywózce), stanowiły kobiety i dzieci. Sowieckie wywózki, przeprowadzone w latach 40. i 50. ubiegłego wieku były jedną z najcięższych zbrodni dokonanych na narodzie polskim. Związek Sybiraków przyjmuje, że wywieziono w sumie 1 mln 350 tys. osób. Bardzo wielu z deportowanych rodaków, zginęła z powodu głodu, chorób oraz nieludzkich warunków obozowego życia i katorżniczej pracy. Poświęcony dziś pomnik stanął blisko budującego się w Białymstoku, pierwszego w Polsce, Muzeum Pamięci Sybiru. Nowoczesny budynek muzeum jest wznoszony na terenie dawnych magazynów wojskowych (1,5 hektara). Według założeń, w skład wystaw stałych, oprócz ekspozycji poświęconej czterem wielkim sowieckim wywózkom w latach 1940-41, w muzeum mają znaleźć się ekspozycje dotyczące wcześniejszych, XIX wiecznych zesłań Polaków na Sybir. Białystok w sposób szczególny chce utrwalić i rozpowszechniać wiedzę na temat zabójczych sowieckich deportacji Polaków na Wschód. To w Białymstoku od kilkunastu lat, we wrześniu odbywa się Międzynarodowy Marsz Pamięci Zesłańców Sybiru, który gromadzi kilkanaście tysięcy uczestników. W stolicy województwa podlaskiego jest też Grób Nieznanego Sybiraka, jedyny taki pomnik w Polsce. Przy tym sybirackim mauzoleum złożone są urny z prochami nieznanych osób, które zginęły w czasie wywózek do ZSRR. Również w Białymstoku, dokładnie w prokuraturze białostockiego oddziału IPN, trwa największe śledztwo dotyczące sowieckich wywózek. Fot. Adam Białous