Tradycyjna teologia katolicka na temat Żydów

           Teologiczne spojrzenie Kościoła katolickiego na Żydów opiera się na Nowym Testamencie: Ewangeliach i Listach Apostolskich. Te pierwsze pokazują, że Jezus Chrystus, Zbawiciel całej ludzkości, narodził się w narodzie żydowskim i przyszedł w pierwszym rzędzie do Żydów, którzy byli narodem wybranym. Chociaż wielu z nich się nawróciło, ich zwierzchnicy, starsi, religijni przywódcy, a więc elita tego narodu, odrzuciła Jezusa jako Zbawiciela. Wówczas Jezus zaczął podkreślać, że od tej pory Żydzi nie będą narodem wybranym: „Królestwo Boże będzie wam zabrane, a dane narodowi, który wyda jego owoce” (Mt 21, 43). Nauczał, że o ile dawniej Bóg zawierał kolejne przymierza z Żydami, o tyle teraz za pośrednictwem Chrystusa, Bóg zawiera nowe, wieczne przymierze poprzez krew Zbawiciela, ze wszystkimi ludźmi. Przy wielu okazjach krytykował także faryzeuszy i uczonych w Piśmie za zniekształcenie Bożego Objawienia, nałożenie na ludzi zbędnych ciężarów, których sami nie chcieli dźwigać, i bezduszny formalizm, który ludzkie nakazy stawia ponad przykazaniem miłości Boga i bliźniego. Ewangeliści opisują, jaką nienawiść budziły te słowa w starszyźnie żydowskiej, która nastawała na życie Jezusa i w końcu dopięła swego, podburzając żydowski lud i domagając się od Rzymian wykonania na Galilejczyku kary śmierci. Z ich relacji jasno wynika, że Rzymianie byli tylko narzędziami w rękach przełożonych Synagogi i ludu. Rzymian nie interesował Jezus, co dobitnie wyraził Piłat w rozmowie z Chrystusem. Na pytanie Mesjasza czemu interesuje się, czy naprawdę jest królem żydowskim, odpowiedział: „Czy ja jestem Żydem? Naród Twój i arcykapłani wydali mi Ciebie. Coś uczynił?” (J 18, 35). Św. Jan Ewangelista podkreślił, że namiestnik Rzymski „(…) rzekł do Żydów: «Oto król wasz!» A oni krzyczeli: «Precz! Precz! Ukrzyżuj Go!» Piłat rzekł do nich: «Czyż króla waszego mam ukrzyżować?» Odpowiedzieli arcykapłani: «Poza Cezarem nie mamy króla». Wtedy więc wydał Go im, aby Go ukrzyżowano” (J 19, 14-16). W Ewangeliach, zwłaszcza Ewangelii św. Jana, każde słowo ma teologiczne znaczenie. Powyższy dialog został przytoczony nie tylko po to, by opisać historyczne zdarzenie, podać szczegóły śmierci Jezusa, ale także, by odsłonić Boży plan zbawienia. Kiedy Piłat mówi do Żydów, zwraca się do całego narodu. W innym wypadku nie miałyby sensu słowa: „Oto król wasz!”. Chrystus był królem wszystkich Żydów, całego narodu wybranego, a nie grupki ludzi stojącej na dziedzińcu. Przedstawiciele tego ludu odrzucili Mesjasza i wybrali cezara, człowieka, który sam nazywał siebie bogiem. To oni Go ukrzyżowali, na co nacisk położony jest w ostatnich przytoczonych słowach. Św. Mateusz Ewangelista napisał natomiast: „Piłat widząc, że nic nie osiąga, a wzburzenie raczej wzrasta, wziął wodę i umył ręce wobec tłumu, mówiąc: Nie jestem winny krwi tego Sprawiedliwego. To wasza rzecz. A cały lud zawołał: Krew Jego na nas i na dzieci nasze” (Mat 27,25). Powyższe słowa wywołują wśród Żydów największe kontrowersje. Są one przedstawiane jako powód rzekomej nienawiści chrześcijan do nich, na podstawie których są oni traktowani jako naród bogobójców, w którym każde pokolenie ponosi odpowiedzialność za skazanie Jezusa na śmierć. Słowa te mają jednak głęboki teologiczny sens. Z jednej strony wyrażają one pewną duchową odpowiedzialność narodu żydowskiego, który w wyniku swojego aktu odrzucenia przestał być narodem wybranym. Mozaizm, który do tej pory wyznawał, a więc judaizm świątynny (będący efektem objawienia udzielonego Mojżeszowi) skończył się wraz z rokiem 70. kiedy Świątynia Jerozolimska została zburzona przez Rzymian. Judaizm rabiniczny natomiast, który pojawił się dopiero w V w. był już religią naturalną. Z drugiej strony słowa te mają sens proroczy i zbawczy. Krew Chrystusa oczyszcza bowiem i daje zbawienie. Żydzi pomimo wszystko wezwani są do nawrócenia, a nawet wezwani do tego w pierwszym rzędzie. Stąd na Soborze Watykańskim I postulowano, żeby szczególny nacisk położyć na nawracanie Żydów. Niestety z powodu przerwania obrad soborowych, w wyniku ataku na Państwo Kościelne, nie udało się tego zapisać w dokumentach i wcielić w życie. Apostołowie od początku podkreślali, że nowym narodem wybranym jest Kościół. Św. Piotr pisał do chrześcijan: „Wy zaś jesteście wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem [Bogu] na własność przeznaczonym, abyście ogłaszali dzieła potęgi Tego, który was wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła, wy, którzyście byli nie - ludem, teraz zaś jesteście ludem Bożym, którzyście nie dostąpili miłosierdzia, teraz zaś jako ci, którzy miłosierdzia doznali” (1 P 2, 9-10). Św. Paweł w Liście do Rzymian i w Liście do Hebrajczyków omówił dokładnie sytuację Żydów, wskazując na ich przywileje, wynikające z wybrania, ale także i to, że cały kult starotestamentalny miał wartość symboliczną i zapowiadał nadejście Chrystusa. Apostoł Narodów nauczał, że ofiara Jezusa zastąpiła wszystkie ofiary Starego Prawa, a Nowe Przymierze zastąpiło stare. Chrześcijanie przez wieki w swojej liturgii dawali wyraz temu, że to nie Żydzi są już narodem wybranym, ale jest nim Kościół. Także w liturgii posoborowej jest o tym mowa. W Liturgii Godzin Wielkiego Czwartku czyta się homilię paschalną biskupa Melitona z Azji Mniejszej, wygłoszoną w Sardes przed 190 rokiem. Oto jej fragment: „Prorocy przepowiadali wiele rzeczy o tajemnicy Paschy, którą jest Chrystus. Jemu niech będzie chwała. [Bo siebie złożył w ofierze jako kapłan]. On jest tym, który przez swą ofiarę wywiódł nas z niewoli na wolność, z ciemności do światła, ze śmierci do życia, i uczynił nas nowym kapłaństwem oraz ludem wybranym” (zob. Liturgia Godzin II 354). Do treści tej homilii nawiązuje jedna z niedzielnych prefacji: „ cudownie sprawił, że przez wielkanocne misterium zostaliśmy uwolnieni z jarzma grzechu i śmierci i wezwani do chwały. Jesteśmy bowiem plemieniem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem odkupionym. (...) Bóg nas wezwał z ciemności do swojego przedziwnego światła”. Także Sobór Watykański II potwierdził tę prawdę: „W każdym czasie i w każdym narodzie miły jest Bogu, ktokolwiek się Go lęka i postępuje sprawiedliwie; podobało się jednak Bogu uświęcać i zbawiać ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemnej między nimi więzi, lecz uczynić z nich lud, który by Go poznawał w prawdzie i zbożnie Mu służył. Przeto wybrał sobie Bóg na lud naród izraelski, z którym zawarł przymierze i który stopniowo pouczał... Wszystko to jednak wydarzyło się jako przygotowanie i jako typ owego przymierza nowego i doskonałego, które miało być zawarte w Chrystusie... Chrystus ustanowił to Nowe Przymierze, to znaczy Nowy Testament, w swojej krwi, powołując spośród Żydów i pogan lud, który nie wedle ciała, lecz dzięki Duchowi zróść się miał w jedno” (Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 9). Z kolei w Katechizmie Kościoła Katolickiego, promulgowanym przez Jana Pawła II, czytamy (KKK 982), że Kościół jest Ludem Bożym, który posiada charakterystyczne cechy: – Bóg nie jest własnością żadnego narodu. To On nabył dla siebie lud tych, którzy kiedyś nie byliludem: „wybrane plemię, królewskie kapłaństwo, naród święty” (1 P 2, 9); – Członkiem tego Ludu staje się człowiek nie przez narodzenie fizyczne, ale przez „narodzenie z wysoka”, „z wody i z Ducha” (J 3, 3-5), to znaczy przez wiarę w Chrystusa i chrzest; – Zwierzchnikiem (Głową) tego Ludu jest Jezus Chrystus (namaszczony, Mesjasz); ponieważ to samo namaszczenie, czyli Duch Święty, spływa z Głowy na Ciało, dlatego jest on „Ludem mesjańskim”; – „Udziałem tego Ludu jest godność i wolność synów Bożych, w których sercach Duch Święty mieszka jak w świątyni”; – „Jego prawem jest nowe przykazanie miłości, tak jak umiłował nas sam Chrystus” (Por. J 13, 34). Jest to „nowe” prawo Ducha Świętego (Rz 8, 2; Ga 5, 25); – Jest posłany, aby być solą ziemi i światłem świata (Por. Mt 5, 13-16). „Stanowi dla całego rodzaju ludzkiego potężny zalążek jedności, nadziei i zbawienia”. – „Jego celem jest Królestwo Boże, zapoczątkowane na ziemi przez samego Boga, mające rozszerzać się coraz dalej, aż na końcu wieków dopełnione zostanie również przez Boga” (Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 9). Każdy kto przez wiarę i chrzest wchodzi do tego ludu, staje się uczestnikiem kapłańskiej, prorockiej i królewskiej funkcji Chrystusa (KKK 983-786).