70. rocznica zbrodni UPA w Czerwonogrodzie

Nocą z 2 na 3 lutego 1945 r. bojówki UPA najechały miejscowość Czerwonogród położoną w dawnym powiecie zaleszczyckim województwa tarnopolskiego. Banderowcy wymordowali kilkudziesięciu Polaków, a drewniane zabudowania puścili z dymem.

Przed drugą wojną światową w Czerwonogrodzie mieszkało około 400 osób, głównie Polaków. Od początku 1944 r. ludność polską zamieszkującą tamte tereny nękały bandy UPA. Z uwagi na dogodne położenie miejscowość stała się siedzibą polskiej samoobrony. Znajdujące się tu murowane budynki młyna, zamku, kościoła i domu ludowego stanowiły główny punkt oporu.

Po wejściu sowietów na te tereny samoobrona przekształciła się w istriebitielnyj batalion (IB), który liczył około 100 żołnierzy. Obroną kierował kierownik szkoły, Bronisław Stachurski, podczas okupacji niemieckiej dowódca II kompanii AK obwodu zaleszczyckiego W Czerwonogrodzie na noc chronili się mieszkańcy sąsiednich wsi – Nyrkowa, Nagórzan i innych, w sumie było to około 1500 osób.

W styczniu 1945 r. Ukraińcy wystosowali wobec dowództwa samoobrony ultimatum, żądając natychmiastowego opuszczenia Czerwonogrodu wraz z miejscową ludnością. Skłoniło to Polaków do wzmożenia przygotowań do obrony, wprowadzono system wart i patroli.

Nocą z 2 na 3 lutego 1945 r., w święto Matki Boskiej Gromnicznej, bojówki UPA pod dowództwem Petra Chamczuka „Bystrego” najechały Czerwonogród i sąsiednie miejscowości. Otoczona wieś była ostrzeliwana z karabinów.

Ubrani w białe, maskujące stroje banderowcy wdzierali się do domów i zabijali wszystkie napotkane osoby bez względu na płeć i wiek. Napastnicy podpalali drewniane zabudowania, w trzech krańcach wsi wybuchły pożary.

Ci, którzy zdążyli zbiec, ewakuowali się do ustalonych miejsc schronienia w Czerwonogrodzie, gdzie stacjonowali żołnierze IB. Walka trwała kilka godzin, upowcy zajęli zamek, ale Polacy zdołali odeprzeć ataki w domu ludowym i kościele. Nad ranem napastnicy wycofali się.

Według różnych źródeł zginęło 49-60 Polaków, ponad 20 zostało rannych, z których część potem zmarła. Według raportu UPA Ukraińcy mieli tylko 2 zabitych i 4 rannych. Ofiary zbrodni pochowano obok kościoła w dole do gaszenia wapna.

Pozostali przy życiu ewakuowali się do Tłustego i Zaleszczyk. Po wojnie pozostałości polskich domostw zostały rozebrane, a materiał użyto do wybudowania pobliskiego kołchozu w Nyrkowie.

Kilkudziesięciu zamordowanych Polaków upamiętnia mogiła i pomnik postawiony niedaleko kościoła.

opr. Paweł Brojek
Źródła: Grzegorz Motyka, "Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006
Henryk Komański, Szczepan Siekierka, "Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946", Wrocław 2006
stankiewicze.com

Na zdjęciu: Zbiorowa mogiła Polaków pomordowanych przez UPA w Czerwonogrodzie

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.