30 lat temu zmarł mjr Stefan Wyrzykowski – dowódca partyzantki AK na Podlasiu

Urodził się 21 kwietnia 1916 r. we wsi Popławy na Mazowszu. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej ukończył średnią szkołę rolniczą w Sobieszynie. Walczył w kampanii wrześniowej 1939 r., a po zakończeniu działań wojennych wstąpił do Organizacji Wojskowej, będąc jednym z pierwszych współorganizatorów konspiracji na Podlasiu.

Wiosną 1940 r. znalazł się w szeregach Związku Walki Zbrojnej. W ramach Związku Odwetu, a od 1943 r. Kedywu, organizował grupy bojowe odpowiedzialne za sabotaż i dywersję na terenie obwodów Siedlce i Biała Podlaska oraz nadzorował również punkty przerzutowe w pasie granicznym, w Terespolu nad Bugiem i w Platerowie.

W grudniu 1943 r. objął dowództwo oddziału osłaniającego radiostację Komendy Głównej AK, która zapewniała łączność z rządem polskim na uchodźstwie w Londynie. Z czasem przyjął on nazwę Oddział Partyzancki 34. pułku piechoty 9. Podlaskiej Dywizji AK.

Oddział „Zenona” wsławił się w licznych akcjach bojowych. W maju 1944 r. w okolicach wsi Sarnaki wspomagał akcję wydobycia z rozlewiska rzeki Bug niewybuchu niemieckiej rakiety V2. Miesiąc później jego żołnierze uratowali lotników amerykańskich z zestrzelonego samolotu B-17 w okolicach wsi Woroniec.

Ostatnimi bitwami oddziału były zwycięskie walki o wyzwolenie Białej Podlaskiej i Międzyrzeca Podlaskiego. Po wejściu sowietów mjr Wyrzykowski świadom zagrożenia ze strony nowego okupanta zdemobilizował oddział. Od września 1944 r. był komendantem Obwodu AK Biała Podlaska.

W grudniu 1944 r. został aresztowany przez NKWD w pobliżu wsi Kornica. W zamian za obietnicę ujawnienia ukrywających się partyzantów ze swego oddziału odzyskał wolność. Słowa nie dotrzymał, natomiast czynnie zaangażował się w działalność konspiracyjną. W lutym 1946 r. wyjechał do Gdańska a później do Sztokholmu. Wkrótce powrócił do kraju, aby organizować kanał przerzutowy do Szwecji.

W kwietniu 1947 r. ujawnił się przed komisją amnestyjną i osiadł w Warszawie. W drugiej połowie 1949 r. został aresztowany przez UB pod zarzutem współpracy z hitlerowskimi Niemcami. Wojskowy Sąd w Lublinie skazał go na karę śmierci zamienioną na dożywocie. Z zakładu karnego został zwolniony na mocy amnestii w 1956 r.

Osiadł w miejscowości Domanice w powiecie siedleckim, gdzie prowadził gospodarstwo rolne. Zmarł 4 lutego 1985 r. w Siedlcach, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Mjr Stefan Wyrzykowski był odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych.

Paweł Brojek

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.