Płk Antoni Sanojca "Kortum". Prawdziwy, a nie michnikowski "człowiek honoru"

Antoni Sanojca za udział w wojnie polsko-bolszewickiej oraz działalność w ZWZ-AK i WiN został skazany na 6 lat więzienia przez stalinowski sąd. Jeszcze u schyłku PRL w 1988 r. odmówił awansu na generała brygady, który otrzymał od komunistycznego państwa. Dziś mija 25 lat od jego śmierci.

Urodził się 4 czerwca 1899 r. w Rzeszowie. Od 1910 r. uczył się w VII Gimnazjum we Lwowie, dokąd kilka lat wcześniej przenieśli się jego rodzice.

Po wybuchu I wojny światowej uciekł ze szkoły i wstąpił do 6. Pułku Piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym, w listopadzie 1917 r. został wcielony do armii austriackiej, od 1918 r. działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej w szeregach 10. Dywizji Piechoty walczył m.in. na Wileńszczyźnie, na Mazowszu m.in. w obronie Warszawy i na Wołyniu.

Po wojnie dokończył naukę w gimnazjum. W latach 1921-1926 studiował na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej, naukę ukończył z tytułem inżyniera. W okresie międzywojennym był oficerem służby stałej.

We wrześniu 1939 r. brał udział w obronie oblężonej Warszawy, dowodząc 3. batalionem 40. Pułku Piechoty Dzieci Lwowskich. Od pierwszych dni okupacji działał w konspiracji, początkowo w Dowództwie Głównym Służby Zwycięstwu Polski, a następnie w Komendzie Głównej ZWZ-AK, gdzie od października 1939 do lipca 1944 r. był szefem Oddziału I (Organizacyjnego).

Na tym stanowisku odpowiadał m.in. za organizacje procesów scaleniowych Armii Krajowej z innymi organizacjami podziemnymi oraz za kontakty z działającym w podziemiu pod kryptonimem Szare Szeregi Związkiem Harcerstwa Polskiego.

Osobiście kierował komórką AK o kryptonimie „Iko”, powołaną do prowadzenia pracy podziemnej w obozach jenieckich i skupiskach przymusowych robotników w Rzeszy oraz na terenach okupowanych. Od lipca 1944 r. pełnił funkcję zastępcy szefa sztabu Komendy Głównej AK ds. organizacyjnych.

W trakcie powstania warszawskiego pełnił funkcje zastępcy dowódcy Grupy AK "Północ", podczas walk został ciężko ranny. Po klęsce powstania trafił do niemieckiej niewoli jako jeniec oflagów Lamsdorf w Łambinowicach, a następnie II C Woldenberg w Dobiegniewie.

Po uwolnieniu i powrocie do kraju, w połowie kwietnia 1945 r. otrzymał nominację na Komendanta Obszaru Południowego Delegatury Sił Zbrojnych, obejmującego tereny województw: krakowskiego, rzeszowskiego, górnośląskiego i dolnośląskiego.

W pierwszych dniach września 1945 r. brał udział w zebraniu konspiracyjnym zorganizowanym w Warszawie, na którym powołano organizację "Wolność i Niezawisłość". Po utworzeniu WiN, jako Prezes Obszaru Południowego, był organizatorem jej struktur na terenach południowej Polski.

Aresztowany w listopadzie 1945 r., płk Antoni Sanojca został skazany na 6 lat więzienia w procesie I Zarządu Głównego WiN. Ułaskawiony w 1947 r., został powtórnie aresztowany w 1949 r. pod fałszywymi zarzutami. Na wolność wyszedł w 1953 r.

Zatrudnił się w Biurze Projektów Budownictwa Przemysłowego w Warszawie, brał udział w budowie Wielkiej Krokwi w Zakopanem i Hotelu Europejskiego w Warszawie. Od 1964 r. do przejścia na emeryturę pracował w Instytucie Organizacji i Mechanizacji Budownictwa. Był autorem szeregu prac poświęconych dziejom polskiego podziemia okresu drugiej wojny światowej.

W 1988 r. odmówił przyjęcia od władz komunistycznych awansu do stopnia generała brygady.

Zmarł 25 lipca 1990 r. w Warszawie, został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Był wielokrotnie odznaczany, w tym 8-krotnie Krzyżem Walecznych, Złotym i Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, a w 2011 r. pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Paweł Brojek
Źródło: 1944.pl

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.