55. rocznica śmierci ks. dr. Władysława Łęgi – wybitnego badacza Pomorza

2 sierpnia 1960 r. w Sopocie, po ciężkiej chorobie, zmarł ks. dr Władysław Łęga - działacz plebiscytowy na Powiślu w 1920 r., wieloletni kapelan wojskowy w Grudziądzu. Jako wybitny historyk i etnograf badający Pomorze Gdańskie pozostawił po sobie liczne publikacje naukowe, w których udowodnił bezsporny słowiański charakter tych ziem.

Urodził się 4 czerwca 1889 r. w Miranach koło Sztumu na Pomorzu, w rodzinie wiejskiego nauczyciela. Uczęszczał do gimnazjum w Rogoźnie w Wielkopolsce, gdzie należał do tajnego Koła Filomatów. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1910 r., po czym rozpoczął studia w Seminarium Duchownym w Pelplinie. Cztery lata później został wyświęcony na kapłana.

W 1914 r. został wikarym w Szczuce. Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do armii niemieckiej i pełnił służbę sanitariusza i kapelana na froncie wschodnim. Po demobilizacji był wikariuszem w Grucznie pod Świeciem. Ponownie powołany do wojska na początku 1917 r., został sanitariuszem na froncie zachodnim, gdzie trafił do niewoli amerykańskiej. Po zwolnieniu objął obowiązki kapelana armii gen. Hallera we Francji, z którą powrócił do Polski w 1919 r.

Był kapelanem w Częstochowie, a następnie przebył szlak bojowy na Wołyniu wraz z 49. Pułkiem Strzelców Kresowych. Wiosną 1920 r. na własną prośbę został przeniesiony na Powiśle, gdzie brał udział w przygotowaniach do plebiscytu, który miał zadecydować o ewentualnym przyłączeniu tych ziem do Polski.

Przez większość dwudziestolecia międzywojennego mieszkał i działał w Grudziądzu, gdzie aż do wybuchu drugiej wojny światowej był starszym kapelanem w Centrum Wyszkolenia Kawalerii i proboszczem parafii wojskowej.

Obok pracy duszpasterskiej rozwijał swoje zainteresowania i pasje naukowe w dziedzinach archeologii, historii i etnografii. W 1920 r. rozpoczął studia archeologiczne i etnograficzne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Interesował się historią lokalną oraz zjawiskami folkloru. W 1928 r. uzyskał tytuł doktora.

Był honorowym kustoszem Muzeum Miejskiego w Grudziądzu, działaczem m.in. Towarzystwa Czytelni Ludowych i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Związku Filomatów Pomorskich oraz współzałożycielem grudziądzkiego Koła Historycznego poświęconego dziejom regionu. Aktywnie działał w Towarzystwie Naukowym w Toruniu.

W latach 30. XX w. kontynuował swoje zainteresowania krajoznawcze i naukowe. Na terenie Pomorza Gdańskiego, Powiśla i Kociewia przebadał 80 wsi. Na ich podstawie wykazał słowiańskość kultury całego Pomorza. Wyniki swoich badań publikował w czasopismach naukowych i popularnych. W 1933 r. opublikował znaczącą pracę etnograficzną pt. „Ziemia Malborska”. Za dokonania na polu pracy naukowej otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.

We wrześniu 1939 r. jako kapelan wojskowy walczył w Armii Pomorze. Okres okupacji przeczekał we Lwowie i w Borzęcinie pod Tarnowem, cały czas pracując naukowo. Po zakończeniu wojny powrócił na Pomorze. Po krótkim pobycie w Radzyniu Chełmińskim, od listopada 1945 r. osiadł na stałe w Sopocie, gdzie został administratorem parafii NMP „Gwiazda Morza”.

Równocześnie kontynuował działalność naukowo-badawczą, publikując kolejne prace poświęcone historii i kulturze ludowej Pomorza. Udzielał się w licznych towarzystwach naukowych Trójmiasta. Mimo ciężkiej choroby pracował systematycznie do ostatniego momentu.

Zmarł 2 sierpnia 1960 r., pozostawiając po sobie ok. 150 publikacji naukowych. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Sopocie.

Paweł Brojek
Źródło: Wiesław Bieńkowski, Łęga Władysław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, Wrocław, Ossolineum, 1973

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.