Poznaj historie Rzeczpospolitej Polskiej na Uchodźstwie 1945–1990

Jednym z ugrupowań opisanych na łamach albumu „Przez Morze Czerwone. Rzeczpospolita Polska na Uchodźstwie 1945–1990" było Stronnictwa Narodowego.

Jak można przeczytać na Wikipedii:

„W okresie II wojny światowej SN było jednym z 4 głównych konspiracyjnych stronnictw politycznych które działało pod kryptonimem „Kwadrat". Było reprezentowane, do czerwca 1941 w rządzie RP na uchodźstwie przez – Władysława Folkierskiego i Zygmunta Berezowskiego oraz w Delegaturze Rządu RP na Kraj i w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym.

Kwadrat postulował model Polski narodowej i bezklasowej. Opowiadał się za walką z Niemcami, wyparciem z Polski obcego kapitału, uspołecznieniem własności przez udział robotników w przedsiębiorstwach, przebudową ustroju rolnego oraz za znacznym przesunięciem zachodniej granicy. Zwalczał wpływy komunistyczne w Polsce. W październiku 1939 na konspiracyjnym posiedzeniu, zarząd główny SN powołał Narodową Organizację Wojskową. W 1942 część kierownictwa politycznego Kwadratu wystąpiła z inicjatywą podporządkowania NOW dowództwu AK, co spowodowało rozłam w SN i NOW. Działacze opozycyjni wraz z Organizacją Wojskową Związek Jaszczurczy utworzyli we wrześniu 1942 Narodowe Siły Zbrojne. W listopadzie 1942 doszło do scalenia NOW z AK. (...)

Wojna nie przerwała ciągłości życia politycznego i istnienia organizacji politycznych, ale po jej zakończeniu Stronnictwo Narodowe przetrwało w szczątkowej postaci. Największe straty Stronnictwo Narodowe poniosło w Wielkopolsce, w Okręgu Lwowskim SN oraz w Warszawie.

W listopadzie 1944 kierownictwo SN utworzyło Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, przeznaczone do walki o wyzwolenie kraju spod sowieckiej okupacji.

W 1945 po nieudanej próbie przejścia do działalności legalnej, Stronnictwo Narodowe jako całość pozostawało w podziemiu. Władze komunistyczne wzmagały nieustanne akcje przeciw narodowemu podziemiu. W jego zwalczaniu brały udział formacje MO, KBW, UB, jednostki wojskowe, w tym również NKWD i Armia Czerwona. Wymordowano tysiące narodowców. W głośnym Procesie 16 w Moskwie, który rozpoczął się 18 czerwca 1945 sądzeni byli, obok innych, również działacze Stronnictwa Narodowego: Stanisław Jasiukowicz, Aleksander Zwierzyński, Kazimierz Kobylański i Zbigniew Stypułkowski.

Przybyły z emigracji w grudniu 1945 przedstawiciel prezesa Zarządu Głównego SN – Tadeusza Bieleckiego, Edward Sojka powołał nowe Prezydium SN. Przewodniczącym został Leon Dziubecki, a członkami: ks. Władysław Matus, Lech Hajdukiewicz, Marian Podymiak. Wydział Terenowy objął Tadeusz Maciński a Propagandy – Bronisław Ekiert.

W grudniu 1946 UB aresztowało całe Prezydium. Pozostałe struktury próbował aktywizować następny przybyły z Londynu w grudniu 1946 emisariusz Adam Doboszyński, jednak w lipcu 1947 on także został aresztowany. UB rozbiło wtedy także szereg pozostałych oddziałów NSZ w całej Polsce.

7–22 maja 1948 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie w składzie ppłk dr Romuald Klimowiecki, por. Henryk Szczepański, mjr Mieczysław Iwanicki skazał na dożywotnie więzienia szereg przywódców SN.

24 czerwca 1948 r. zmarł w więzieniu mokotowskim w niewyjaśnionych okolicznościach skazany wcześniej na dożywocie Leon Dziubecki.

Rok 1950 to apogeum stalinizmu. W więzieniach siedzieli czołowi narodowcy tacy jak: Leon Mirecki, Kazimierz Kobylański, ks. Piotr Stępień i wielu innych.

Stronnictwo Narodowe doszczętnie rozbite kontynuowało działalność na emigracji. Do najbardziej znanych działaczy z tego okresu należeli: Tadeusz Bielecki, Jędrzej Giertych oraz Władysław Folkierski. Organem prasowym emigracyjnego SN była „Myśl Polska", wydawana w Londynie. Po 1989 r. powstało kilka ugrupowań i partii politycznych nawiązujących do SN".

Jan Bodakowski