Poznaj dzieje Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (1939–1947)

Nakładem rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej ukazał się zbiór artykułów naukowych „Studia z dziejów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (1939–1947)". Zdaniem wydawcy „Polskie Siły Zbrojne podczas II wojny światowej były jedną z formacji zbrojnych państw alianckich. Podlegały operacyjnie siłom zbrojnym Francji, następnie Wielkiej Brytanii, jednak cywilne zwierzchnictwo i kontrola pozostawały w rękach polskich. Powstanie oddziałów Wojska Polskiego we Francji było możliwe dzięki polsko-francuskiej umowie wojskowej podpisanej 9 września 1939 r. Jej warunki uzupełniła i rozszerzyła nowa umowa wojskowa z 4 stycznia 1940 r. Armia Polska tworzona była z żołnierzy, którzy przedostali się z Polski lub przebywali we Francji i w innych państwach jako emigranci zarobkowi. Do połowy czerwca 1940 r. spośród Polaków zamieszkałych we Francji zmobilizowano 44,5 tys. Resztę Armii Polskiej, liczącej ok. 84,5 tys. żołnierzy, stanowili ewakuowani z Węgier, Rumunii, Litwy i Łotwy. Główną siłą bojową były dwie dywizje piechoty (dwie kolejne pozostawały w stadium organizacji). Na potrzeby udziału w alianckim korpusie ekspedycyjnym wysłanym na pomoc Finlandii walczącej z ZSRS sformowano także Samodzielną Brygadę Strzelców Podhalańskich, a przy dowództwie francuskim w Syrii została utworzona Brygada Strzelców Karpackich. Dopiero po wybuchu wojny na Zachodzie udało się przyspieszyć prace organizacyjne nad utworzeniem jednostki pancernej – 10. Brygady Kawalerii Pancernej pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka".

Na łamach publikacji znalazły się takie teksty naukowe jak: Daniel Koreś „Gabinet Ministra Spraw Wojskowych (Obrony Narodowej) i Naczelnego Wodza (Szefa Sztabu Głównego) PSZ w latach 1939–1945", Krzysztof Kaczmarski „Nie tylko Rothesay. Oficerskie obozy izolacyjne oraz obóz dyscyplinarny dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii (1940–1943)", Bartosz Janczak „Armia Polska na Wschodzie (1942–1943). Powstanie, organizacja, wyszkolenie", Krzysztof A. Tochman „Pierwsza misja por. Stanisława Hołłego „Kuli" na Bałkanach w latach 1943–1944", Jan Szkudliński „Żołnierze 2. Korpusu Polskiego w raportach brytyjskiej wojskowej cenzury korespondencji (styczeń–grudzień 1944 r.)", Anna Pachowicz „Generał Antoni Szymański i Misja Wojskowa ds. Zaciągu i Ewakuacji dla oficerów rozdzielczych na francuskich nadgranicznych punktach kontrolnych", Maria Pasztor „Władza i społeczeństwo włoskie wobec 2. Korpusu Polskiego w latach 1945–1946", Krzysztof Tarka „Pozbawienie polskiego obywatelstwa gen. Władysława Andersa i oficerów PSZ na Zachodzie, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia", Janusz Wróbel „Cudzoziemskie żony żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie", Ryszard Sodel „Proces płk. Franciszka Skibińskiego jako przykład wykluczenia żołnierzy PSZ z kadry dowódczej Ludowego Wojska Polskiego", Jan Wolski „Aktywność literacka żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych internowanych w Szwajcari", Jan Wiktor Sienkiewicz „Artyści plastycy gen. Władysława Andersa we Włoszech (1943–1946)", Juliusz S. Tym „Doświadczenia i wnioski z działań taktycznych grup bojowych na podstawie przykładów z walk 2. Brygady Pancernej w kampanii włoskiej lat 1944–1945", Rafał Niedziela „Powstanie i działalność Szkoły Specjalistów MON oraz akcje bojowe jej absolwentów na terenie Niemiec w 1945", Bartłomiej Błaszkowski „Kazimierz Józef Dobrzynia-Dobrzęcki (1921–1985), jeden z ''trzech muszkieterów XX w''." , Tomasz Gajownik „Podpułkownik dyplomowany Stanisław Kara i jego służba w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie", Kamil Kartasiński „Powojenne losy 2. Korpusu Polskiego w perspektywie narracji biograficznej Jana Szymczyka", Jerzy Kirszak „Polak, który walczył z Sowietami, Niemcami, Włochami i Japończykami. Niezwykłe przypadki Aleksandra Sosnkowskiego", Ihar Melnikau „Białoruscy żołnierze armii Andersa. Biogramy niektórych żołnierzy 2. Korpusu PSZ urodzonych na terenie obecnej Republiki Białorusi", Paweł Tomasik „Polityk w mundurze. Służba Adama Doboszyńskiego w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie w latach 1939–1943", Łukasz Wolak „Podpułkownik doktor inżynier Bolesław Zawalicz-Mowiński „Zawalicz", „Gończ", „Dyrektor", „Stef", „Witold" (1903–1993)".

Historie początków Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie można poznać na stronie Wojsko Polskie w artykule „80. rocznica utworzenia Polskich Sił Zbrojnych we Francji". Z artykułu wynika, że „podstawowym czynnikiem odbudowy sił zbrojnych były zasoby ludzkie znajdujące się na obczyźnie. Część żołnierzy polskich, która po przegranej kampanii uniknęła niewoli niemieckiej lub sowieckiej, różnymi drogami opuściła kraj z zamiarem kontynuowania dalszej walki z okupantem. W Rumunii znalazło się ok. 30 000 żołnierzy, na Węgrzech 40 000, na Litwie 14 000, a granicę łotewską przekroczyło ponad 1300 żołnierzy. Po opuszczeniu ośrodków internowania u południowych sąsiadów, a także z krajów nadbałtyckich znaczna część żołnierzy przedostała się do Francji i trafiła do ośrodka odbudowującego regularną armię polską"

Według informacji ze strony Wojska Polskiego Polskie Siły Zbrojnych na Zachodzie w pierwszych miesiącach wojny „Wojska lądowe liczyły ogółem 71 331 żołnierzy. Lotnictwo polskie było formowane równocześnie we Francji i w Wielkiej Brytanii. Powstały trzy dywizjony i kilkanaście kluczy lotnictwa myśliwskiego, dwa dywizjony specjalne i dywizjon bombowy. Łącznie siły powietrzne liczyły 9556 żołnierzy. Marynarka Wojenna bazowała w Wielkiej Brytanii. Składała się z dywizjonu niszczycieli, dywizjonu okrętów podwodnych i zespołu szkolnego. Jej stan wynosił 1374 żołnierzy. Ogólnie stan Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w połowie czerwca 1940 r. wynosił 82 261 żołnierzy (we Francji – 74 533, w Syrii – 4038 i w Wielkiej Brytanii – 3690".

Jan Bodakowski