Mesjanistyczna konspiracja podczas II wojny światowej – Unia – to do niej należał Karol Wojtyła

0
0
0
Unia 1940-1948, Dzieje zapomnianego ruchu ideowego, Marek Hańdrek
Unia 1940-1948, Dzieje zapomnianego ruchu ideowego, Marek Hańdrek / ipn.gov.pl

Polska konspiracja podczas II wojny światowej była niezwykle różnicowana ideowo. Obok ugrupowań narodowych, narodowo radykalnych (dziś oskarżanych o faszyzm), sanacyjnych, ludowych, lewicowych, środowiskowych (harcerskich), było też środowiska odwołujące się do mesjanizmu.

Jednym z takich środowisk była Unia. Nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazała się praca „Unia 1940‒1948. Dzieje zapomnianego ruchu ideowego" autorstwa Marka Hańdereka. Według wydawcy praca „prezentuje dzieje utworzonej w 1940 r. Unii – organizacji polityczno-wojskowej, odwołującej się do katolickiej nauki społecznej oraz polskiego mesjanizmu. Liderzy Unii pragnęli, aby stała się ona zaczątkiem wielkiego ruchu ideowego reformującego Polskę, Europę, a nawet świat. Na kartach książki zostały omówione zarówno różne formy aktywności unionistów w okresie okupacji oraz w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, jak i kwestie programowe. Doktryna unionistyczna miała doprowadzić do ustanowienia nowego ładu międzynarodowego, opartego na moralności chrześcijańskiej, oraz sprawić, że ludzie raz na zawsze zerwą ze szkodliwymi ideologiami powodującymi chaos i wojny".

 

Celem pracy wydanej przez IPN „jest możliwie wyczerpujące omówienie działalności Unii oraz przedstawienie jej dorobku intelektualnego, który stanowi istotny wkład w rozwój polskiej myśli politycznej. Najbardziej aktywni w formowaniu doktryny unionistycznej byli Jerzy Braun, Kazimierz Studentowicz i Stanisław Bukowski. W szeregach Unii znaleźli się również inni znani i wybitni Polacy, m.in. Zofia Kossak-Szczucka i młody Karol Wojtyła".
 

Praca wydana przez IPN jest bardzo potrzebna, w internecie o Unii nie wiele można znaleźć. Na Wikipedii jest tylko krótka notka, w której można przeczytać, że „Federacja Organizacji Narodowo-Katolickich »Unia« była katolicką konspiracyjną organizacją polityczno-wojskowczą w czasie II wojny światowej. Powołaną w 1940 przez Jerzego Brauna jako federacja różnych odłamów ruchu chrześcijańsko-demokratycznego i przedwojennych polskich organizacji katolickich".

 

Unia „głosiła program odbudowy niepodległego państwa polskiego, opartego na zasadach katolickiej nauki społecznej. Wydawała pisma konspiracyjne ''Kultura Jutra'', ''Naród i Naprzód''. Posiadała własną sieć konspiracji i wywiadu wojskowego. Stworzyła też własną Organizację Wojskową, której komendantem został płk dypl. Stanisław Grodzki, ps. dr Edward, a jego zastępcą Cyprian Odorkiewicz, ps. Krybar. W 1942 struktury zbrojne Unii podporządkowały się Armii Krajowej. Ich członkowie wzięli później udział w powstaniu warszawskim w Zgrupowaniu „Krybar". W 1943, zachowując autonomię organizacyjną, Unia połączyła się ze Stronnictwem Pracy. Do grona jej aktywnych członków i współpracowników należeli m.in.: Pola Gojawiczyńska, Stefan Jaracz, Leopold Kielanowski, Zofia Kossak-Szczucka, Kazimierz Kumaniecki, Juliusz Osterwa, Kazimierz Studentowicz, Jerzy Turowicz, Karol Wojtyła, Kazimierz Wyka".

 

Jak można dowiedzieć się z kart publikacji wydanej przez IPN, założyciel działacze Unii choć przez pewien czas współpracowali z sanacją, to już w latach trzydziestych byli krytyczni wobec dyktatury piłsudczyków. Po wybuchu wojny Unia potępiała sanacje za podeptanie prawa moralnego przed wojną, stawianie lojalności wobec wodza ponad lojalność wobec idei, krytykowała na łamach swojej prasy reżim sanacyjny.
 

Unia powstała, bo, zdaniem jej lidera, żadne z ugrupowań (narodowcy, ludowcy, chadecy czy socjaliści) nie gwarantują sprostania wyzwaniom, przed jakimi stoi Polska. Unia deklarowała przy tym chęć współpracy gównie z narodowcami i ludowcami.
 

Według Unii w Warszawie okupowanej przez Niemców działo 8 dużych środowisk narodowych i liczne małe grupy. Najliczniejsze było środowisko Stronnictwa Narodowego, kolejne były grupa ''Ojczyzna'', ''Tamka'', ''grupa profesorska'' (powstała wokół Romana Rybarskiego), i trzy grupy wywodzące się z ONR — ONR ABC, Falanga (uznawana za słowianofilską i najodleglejszą od myśli Dmowskiego), Pobudka (uznawana za najmniej wartą).
 

Unioniści, oceniając przedwojenną endecję, krytykowali ją za mentalność konspiracyjną (co uczyniło z niej klikę niedopuszczającą w swoje szeregi osób aktywnych co zaowocowało powstanie ONR), dualizm etyczny Dmowskiego (etyka chrześcijańska w życiu prywatnym, darwinizm w życiu politycznym – co doprowadziło do usunięcia z endecji osób kierujących się nauczaniem katolickim). Narodowcy i Unia ostro polemizowali między sobą na łamach swoich konspiracyjnych czasopism. Z czasem Unia nawiązała relacje polityczne z Konfederacją Narodu.
 

Autor pracy wydanej przez IPN neguje informacje podawane przez Leszka Żebrowskiego i historyków ruchu narodowego, że w skład NSZ weszła część konspiracji wojskowej Unii, czyli Polskich Wojsk Unijnych. Do NSZ przystąpiła część Organizacji Wojskowej Wilki. Konspiracja wojskowa Unii scaliła się z AK. Unia utrzymywała relacje polityczne z NSZ.

 

Jan Bodakowski

Źródło: JB

Sonda

Wczytywanie sondy...

Polecane

Wczytywanie komentarzy...
Przejdź na stronę główną