Zdzisław Nurkiewicz „Nieczaj” - 40. rocznica śmierci zasłużonego kawalerzysty

Urodził się 10 lutego 1901 r. we Włocławku. Uczęszczał do gimnazjum salezjańskiego w Aleksandrowie Kujawskim. W 1919 r. jako harcerz uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Aleksandrowie Kujawskim i Inowrocławiu. Po wstąpieniu jako ochotnik do Wojska Polskiego służył w 31. Pułku Strzelców Kaniowskich. Podczas wojny z bolszewikami walczył na froncie wschodnim.

Po demobilizacji w 1921 r. pozostał w wojsku, służył w 27. pułku ułanów w Nieświeżu. W 1924 r. ukończył jako prymus szkołę dla podoficerów zawodowych i chorążych przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii w Baranowiczach.

W szeregach macierzystej jednostki, wchodzącej w skład Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, walczył w kampanii wrześniowej. Brał udział w walkach pod Mławą i Modlinem. Przeszedł cały szlak bojowy pułku, kończąc go 27 września pod Samborem, gdzie został ciężko ranny.

Od jesieni 1939 r. działał w konspiracji, początkowo w szeregach Tajnej Armii Polskiej. Od 1941 organizował struktury ZWZ-AK w Obwodzie Nieśwież. Stworzył tam podlegającą organizacji dywersyjnej „Wachlarz” tajną placówkę o kryptonimie „Strażnica” i został jej pierwszym komendantem.

Po dekonspiracji IV odcinka „Wachlarza” w maju 1942 r. przeszedł na teren Obwodu AK Stołpce, gdzie stanął na czele zwiadu konnego, powstającego w oddziale partyzanckim, w późniejszym Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim.

Od połowy 1943 r. dowodził szwadronem kawalerii, który z czasem rozbudował do stanu dywizjonu, a następnie do pełno etatowego przedwojennego 27. pułku ułanów. W Puszczy Nalibockiej wspólnie z partyzantami sowieckimi walczył przeciwko niemieckiemu okupantowi.

W grudniu 1943 r. uniknął wraz ze swym oddziałem podstępnego rozbrojenia przez sowietów. Po przejściu zgrupowania na zachód w czerwcu 1944 r. walczył ze swymi ułanami w Puszczy Kampinoskiej i na przedpolu Warszawy, odnosząc wiele zwycięstw.

Pod koniec powstania warszawskiego opuścił wraz z pułkiem kawalerii tamte tereny, kierując się na południe. 29 września 1944 przebił się z podwójnego niemieckiego okrążenia pod Jaktorowem i na czele oddziału ułanów dołączył do 25 pp. AK na Kielecczyźnie.

Ranny i chory, po rozwiązaniu oddziału w styczniu 1945 r. ukrywał się w Brzustówku pod Opocznem. Po wyleczeniu pod zmienionym nazwiskiem ukrywał się przez długie lata przed poszukującą go bezpieką. Zmuszony do częstych zmian pobytu, pracował w różnych miejscach m.in. w kamieniołomie w podkrakowskich Czatkowicach.

Tam też 12 stycznia 1959 r. został aresztowany przez SB. Podczas pokazowego procesu w Zielonej Górze oskarżono go m.in. o „spowodowanie śmierci sowieckich partyzantów”. Początkowo został skazany na karę śmierci, zamienioną następnie na 15 lat pozbawienia wolności. Więzienie opuścił po 10 latach z powodu złego stanu zdrowia.

Po wyjściu na wolność włączył się w nurt pracy kombatanckiej. Zmarł 12 stycznia 1980 r., spoczął na cmentarzu parafialnym w Krzeszowicach pod Krakowem. Dopiero 25 lat później Sąd Okręgowy w Krakowie unieważnił wyrok wydany w 1960 r., dokonując tym samym rehabilitacji.

Rotmistrz Zdzisław Nurkiewicz był wielokrotnie odznaczany, w tym dwukrotnie Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, oraz pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.