Święto Matki Boskiej Gromnicznej - Zwyczaje Religijne

Historia święta Matki Boskiej Gromnicznej

Ofiarowanie Pańskie lub Spotkanie Pańskie to święto, którego nazwa pochodzi od greckich słów „Hypa-pante” oraz „Heorte ton Kataroin”, co oznacza święto spotkania i oczyszczenia. Upamiętnia ono wydarzenie, jakim było ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni Jerozolimskiej, zgodnie z prawem Mojżeszowym. Za podstawę historyczną uroczystości uznawany jest opis tego wydarzenia, znajdujący się w Ewangelii według św. Łukasza (Łk 2, 22-38).

Prawo nakazywało, aby pierworodny chłopiec, urodzony w żydowskiej rodzinie, był ofiarowany w Świątyni Bogu. Miało to znaczenie symboliczne, oznaczające poświęcenie przez rodziców tego, co było dla nich najważniejsze na rzecz Boga, jednak nie oznaczało poświęcenia dziecka na służbę kapłańską. Podczas tego wydarzenia miał miejsce również obrzęd wykupienia, czyli ofiarowanie w zamian pary synogarlic lub młodych gołębi.

Ofiarowanie Pana Jezusa miało jednak inne znaczenie, gdyż był on zarówno Bogiem, jak i człowiekiem, zatem było ono okazaniem wierności wobec Boga i jego nakazów, a także ofiarowaniem się Ojcu przez Jezusa. Wydarzenie to zwiastuje rozpoczęcie drogi Jezusa, która prowadzi poprzez całkowite oddanie Ojcu, aż do śmierci krzyżowej, w celu odkupienia ludzkości. To symbol ofiarowania zarówno swojej Osoby, jak i całej ludzkości.

Święto Ofiarowania Pańskiego jest obchodzone od IV wieku w Jerozolimie jako „Spotkanie Pańskie”, gdyż Jezus spotyka się z całą ludzkością przez swoje przyjście na świat. Symeon, oświecony przez Ducha Świętego, reprezentuje całą ludzkość (w niektórych rejonach dzień ten zwano również świętem Symeona). Jest to święto radosne, gdyż Chrystus, który jest „Światłością świata”, a także „Światłem na oświecenie pogan” i przychodzi, by oświecić ludzi i zaprowadzić ich do życia wiecznego.

Uroczystość ta bywa też nazywana świętem Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. Wiąże się to z tym, że, według prawa Mojżeszowego, po 40 dniach od Narodzin Jezusa nastąpiło oczyszczenie Maryi i wtedy właśnie udała się ona wraz ze św. Józefem do Świątyni w Jerozolimie w celu ofiarowania pierworodnego syna. Na Zachodzie święto to przeżywane było jako czas, kiedy nastąpiło wyzwolenie się kobiety z dziedzictwa grzechu, popełnionego przez Ewę.

Najczęściej jednak można się spotkać z nazwą „święto Matki Boskiej Gromnicznej”, co wywodzi się z tradycji katolickiej w Polsce. Nawiązuje ona do świec, zwanych gromnicami, przynoszonych przez wiernych do kościoła. Gromnice, od staropolskiego słowa „gromny”, oznaczającego grzmiący, huczny, miały chronić domy w czasie burzy od gromów. Stawiano je wtedy w oknie i modlono się o oddalenie niebezpieczeństwa. Tradycja przynoszenia gromnic do poświęcenia w kościele w czasie tego święta jest praktykowana do dziś.

Zwyczaje związane z uroczystością Matki Bożej Gromnicznej

Ze świętem Matki Boskiej Gromnicznej związanych jest wiele zwyczajów. Najważniejszym i najbardziej znanym jest przynoszenie do kościoła przystrojonych wstążkami i wiankami świec w celu poświęcenia. Wierzono, że świece te, zwane gromnicami, ochraniają przed piorunami w czasie burzy, dlatego zapalano je wtedy, stawiano w oknach i się modlono. Procesja z płonącymi świecami, która odbywa się na początku liturgii, to symbol kroczenia przez życie wraz z Chrystusem, który jest światłością.

Tradycja święcenia gromnic swoim początkiem sięga aż do IX wieku. Po liturgii płonące gromnice niesiono uroczyście do domów, a jeśli w tym czasie spadły na rękę trzy krople wosku, uważano to za dobrą wróżbę, gdyż świece miały chronić również przed złymi duchami, czarami, złymi urokami, chorobami, niebezpieczeństwami oraz skracać cierpienia umierających i prowadzić ich do zbawienia. Płomieniem poświęconej świecy wypalano również znak krzyża na belce sufitu w domu i zapalano wszystkie inne ognie: w piecu, kuchni czy lampach. Gromnice zabierano w drogę do lasów, gdyż wierzono, że odstrasza ona wilki.

Z gromnicą wiąże się również zwyczaj zapalania jej i wkładania w ręce umierającego, gdyż nawiązuje to do przypowieści o pannach roztropnych i nieroztropnych – panny roztropne były przygotowane na spotkanie Oblubieńca i wyszły z płonącymi lampami.

Z obchodami święta Matki Boskiej Gromnicznej wiąże się wiele przysłów, które głównie nawiązywały do obserwacji płomienia gromnicy (np. skwierczącą świecę traktowano jako zwiastun burzliwego roku):

• „Gromnica, zimy połowica”.

• „Gdy z gromnicy w kościele ciecze, zima jeszcze się powlecze”.

• „Gdy słońce świeci na Gromnicę, to przyjdą mrozy i śnieżyce”.

Święto Matki Boskiej Gromnicznej traktowano jako ostatni moment na oświadczyny – uważano, że jeśli kawaler nie oświadczył się pannie do dnia uroczystości, to będzie musiał długo czekać z weselem, gdyż niewiele zostaje do rozpoczęcia się Wielkiego Postu i nie ma już wystarczająco czasu na organizację.

Święto Ofiarowania Pańskiego – dzień obchodów

Ofiarowanie Pańskie zalicza się do świąt nieruchomych i co roku przypada na dzień 2 lutego w Kościele katolickim (zachodnim) lub 15 lutego (w Kościele wschodnim). Święto to ma rangę święta liturgicznego. Nie jest to jednak dzień wolny od pracy. Tego samego dnia Kościół powszechny świętuje ustanowiony przez papieża Jana Pawła II w 1997 roku Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. W Polsce wraz z dniem święta Matki Boskiej Gromnicznej kończy się okres Bożego Narodzenia, a więc i trzymania szopek i przystrojonych choinek w domu, śpiewania kolęd i wizyt duszpasterskich.

Podsumowanie

Święto Ofiarowania Pańskiego, znane także pod nazwą uroczystości Matki Boskiej Gromnicznej jest obchodzone w dniu 2 lutego na pamiątkę wydarzenia, jakim było ofiarowanie Jezusa Chrystusa w Świątyni Jerozolimskiej. Z dniem tym wiąże się wiele tradycji i zwyczajów, jednak głównym symbolem tego święta jest gromnica. Wierni przychodzą do kościoła z zapalonymi świecami, by je poświęcić. To jedno z najdawniejszych świąt i większość zwyczajów i wierzeń pochodzi ze staropolskiej tradycji ludowej, jednak część z nich jest praktykowana do dziś.