Dziś mija 70. rocznica Akcji pod Arsenałem, jednej z najważniejszych akcji zbrojnych przeprowadzonej przez Szare Szeregi podczas hitlerowskiej okupacji.

W nocy z 18 na 19 marca 1943 r., w swoim mieszkaniu przy ul. Osieckiej w Warszawie, ujęty został przez gestapo komendant Hufca „Praga”, Henryk Ostrowski ps. „Heniek”.

W czasie rewizji jego mieszkania znaleziono wiele materiałów szkoleniowych i wywiadowczych, w tym najprawdopodobniej dane harcmistrza Jana Bytnara ps."Rudy", który był komendantem Hufca "Południe" warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Kilka dni później gestapo aresztowało „Rudego” oraz jego ojca.

Jego przyjaciel, a zarazem zwierzchnik, podharcmistrz Tadeusz Zawadzki ps."Zośka", zastępca dowódcy warszawskich Grup Szturmowych i komendant Hufca "Centrum", na wiadomość o aresztowaniu, zareagował podjęciem decyzji odbicia "Rudego" i zarządzeniem alarmu bojowego w Hufcach "Centrum" i "Południe".

Przedstawiona przez „Zośkę” koncepcja odbicia "Rudego, oparta jedynie na przypuszczeniu, że aresztowany zostanie tego samego dnia przewieziony z siedziby Gestapo na Alei Szucha 25 na Pawiak, została wstępnie zaakceptowana przez jego zwierzchników - komendanta Chorągwi Warszawskiej Szarych Szeregów harcmistrza Stanisława Broniewskiego ps."Orsza "oraz Naczelnika "Szarych Szeregów" harcmistrza Floriana Marciniaka ps."Nowak".

Obaj oni rozpoczęli starania o nawiązanie kontaktu ze sztabem Oddziałów Dyspozycyjnych Kedywu Komendy Głównej AK, któremu podlegały Grupy Szturmowe. Oficjalną zgodę na przeprowadzenie akcji odbicia więźniów otrzymano w ostatniej chwili.

Dnia 26 marca 1943 r. o godz. 17.30 pod warszawskim Arsenałem na skrzyżowaniu ulic Bielańskiej i Długiej rozpoczęła się akcja o kryptonimie "Meksyk II". Całością dowodził Stanisław Broniewski "Orsza" a bezpośrednio - Tadeusz Zawadzki "Zośka".

W wyniku akcji uwolniono 21 osób, w tym skatowanego podczas przesłuchań „Rudego”, oraz „Heńka”. Po stronie polskiej w wyniku odniesionych ran zginęło dwóch akowców, jeden został schwytany i później rozstrzelany. Czterech niemieckich okupantów zostało zabitych, a dziewięciu rannych.

30 marca w wyniku obrażeń odniesionych na przesłuchaniach prowadzonych przez gestapo zmarł „Rudy”.

Wywiad Armii Krajowej zidentyfikował głównych sprawców jego śmierci - SS-manów Huberta Schulza oraz Ewalda Lange. Obaj zginęli z wyroków sądu podziemnego w maju 1943 r.

Tylko jedenastu uczestników akcji dożyło końca II wojny światowej. Dwóch z nich zostało zamordowanych już po wojnie, przez UB. Dowódca grupy, Tadeusz Zawadzki, zginął 20 sierpnia 1943 r. w czasie rozbicia strażnicy granicznej w miejscowości Sieczychy.

15 sierpnia 1943 r. rozkazem Naczelnika Harcerzy, Jan Bytnar „Rudy” został pośmiertnie mianowany harcmistrzem, a następnie podporucznikiem, oraz odznaczony Krzyżem Walecznych.

26 września 2009 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Paweł Brojek
Na zdjęciu: Jan Bytnar „Rudy”