26 grudnia: święto św. Szczepana

W drugi dzień świąt Bożego Narodzenia obchodzimy święto św. Szczepana- diakona i pierwszego męczennika.

Dzieje św. Szczepana poznajemy od momentu wybrania go na diakona Kościoła. Apostołowie zgodnie z propozycją św. Piotra wybrali 7 diakonów dla posługi ubogim, aby w ten sposób odciążyć uczniów Chrystusa oraz dać im więcej czasu do głoszenia Ewangelii.

Nie wiemy kiedy ani gdzie się urodził św. Szczepan. Jego greckie imię, Stephanos czyli "wieniec", wskazuje, że był on nawróconym hellenistą.

Wiemy jednak, że Święty Szczepan nie ograniczył się wyłącznie do posługi ubogim. Według Dziejów Apostolskich, "pełen łaski i mocy Ducha Świętego", głosił Ewangelię z mądrością, której nikt nie mógł się przeciwstawić.

Został oskarżony przez Sanhedryn, że występuje przeciw Prawu i Świątyni. W mowie obrończej Szczepan ukazał dzieje Izraela z perspektywy chrześcijańskiej, konkludując, że naród ten stale lekceważył wolę Boga (Dz 6, 8 - 7, 53). Publicznie wyznał Chrystusa, za co został ukamienowany (Dz 7, 54-60). Jest określany mianem Protomartyr - pierwszy męczennik.

Przed Sanhedrynem żydowskim oskarżycielami św. Szczepana byli prozelici żydowscy, czyli nawróceni na judaizm poganie. Zwano ich także Grekami. Wynika stąd, że św. Szczepan zaczął od nawracania osób pochodzących z tego samego rejonu świata, do których przemawiał ich językiem, greckim.

Zadziwiać może znajomością dziejów narodu żydowskiego i wskazania, że powołaniem tegoż narodu wybranego było przygotowanie świata na przyjście Zbawiciela. Żydzi nie tylko sprzeniewierzyli się temu wielkiemu posłannictwu, ale nawet zamordowali Chrystusa. Stąd oburzenie, jakie się z ust św. Szczepana wyrywa.

Działo się to w roku 36, a więc 3 lata po śmierci Chrystusa Pana. Prozelici, czyli świeżo nawróceni, musieli praktykować i wypełniać, podobnie jak Apostołowie i uczniowie Chrystusa, także prawo mozaizmu z przyjęciem obrzezania, pogłębione jedynie o nakazy Ewangelii. Prawo to zmienił dopiero sobór Apostolski jaki odbyty w Jerozolimie w roku 49- 50. Zdecydowano na nim, że poganie nawróceni na chrześcijaństwo nie są zobowiązani do zachowania prawa mojżeszowego.

Jak wielkie były wpływy helleńskie w czasach apostolskich, w narodzie żydowskim, wskazują niemal same imiona greckie. Nadto wynika z tekstu, że pieczę nad ubogimi zlecono głównie nawróconym hellenistom, aby nie mieli żalu że są krzywdzeni przez wiernych pochodzenia żydowskiego.

Przy śmierci św. Szczepana był obecny Szaweł, późniejszy Apostoł Narodów. Następnie jego uczniem jego był św. Łukasz. Szaweł był jeszcze niepełnoletnim młodzieńcem, dlatego też nie mógł brać bezpośredniego udziału w egzekucji Szczepana, a tylko pilnował szat oprawców.

Bibliści zastanawiają się, jak mogło dojść do jawnego samosądu oraz morderstwa, skoro każdy wyrok śmierci był uzależniony od podpisu rzymskiego namiestnika, jak to widzimy przy śmierci Pana Jezusa. Właśnie w tym czasie, w 36 roku Piłat Poncki został odwołany ze swojego stanowiska, a nowy namiestnik jeszcze nie przybył. Ten moment wykorzystali Żydzi, by dokonać samosądu na św. Szczepanie. Rozpoczęto także na szeroką skalę akcję niszczenia chrześcijaństwa: "Wybuchło wówczas wielkie prześladowanie w Kościele Jerozolimskim" (Dz 8,1). Wśród głównych prześladowców znalazł się Szaweł, późniejszy Apostoł Narodów- św. Paweł.
 
Imię Szczepana włączono do Kanonu rzymskiego.

Kult św. Szczepana

Kult Męczennika św. Szczepana rozwinął się tuż po jego śmierci. Jednak zawieruch, jakie nawiedzały Ziemię Świętą, w tym Jerozolimę, doprowadziły do zapomnienia grobu św. Szczepana. Odkryto go ponownie w 415 roku. O znalezieniu grobu św. Szczepana pisał kapłan Lucjan. Pewnej nocy miał mu się zjawić Gamaliel, nauczyciel św. Pawła, i wskazać dwa groby w pobliżu Jerozolimy Kefar-Camla- swój i św. Szczepana.

Chrześcijanie, uciekając przed oblężeniem Jerozolimy i w obawie jej zburzenia. przez cesarza Hadriana, zabrali ze sobą śmiertelne szczątki tych dwóch osób i we wspomnianej wiosce pochowali je. Wiadomo, że Gamaliel zakończył życie jako chrześcijanin.

Na miejscu odnalezienia zwłok biskup Jerozolimy- Jan wystawił murowaną bazylikę oraz kolejną na miejscu, gdzie według podania Święty Szczepan miał być ukamienowany. Bazylikę tę upiększyli św. Cyryl Jerozolimski (439) i cesarzowa św. Eudoksja (460).
 
Święty w polskiej tradycji
 
Św. Szczepan jest patronem on diecezji wiedeńskiej jak również kamieniarzy, kucharzy i tkaczy. W Polsce z dniem wspomnienia św. Szczepana łączono wiele zwyczajów. Kiedy pierwsze święto spędzano w zaciszu domowym, wśród najbliższej rodziny, w drugi dzień świąt obchodzono z życzeniami świątecznymi sąsiadów, rodzinę dalszą i znajomych.

W czasie Mszy świętej rzucano w kościele zboże na pamiątkę kamienowania Świętego. Wieczór 26 grudnia nazywano "szczodrym", gdyż służba dworska składała panom życzenia i otrzymywała poczęstunek, a nawet prezenty. Po przyjęciu smarowano miodem pułap i rzucano ziarno. Jeśli zboże przylgnęło, było to dobrą wróżbą pomyślnych zbiorów.

Zastanawiającym jest dlaczego Kościół właśnie w drugim dniu oktawy Świąt Bożego Narodzenia umieścił święto św. Szczepana Męczennika. Szukając odpowiedzi na to pytanie odnajdujemy możemy znaleźć taką oto interpretację połączenia tych dat: byśmy zapatrzeni w żłóbek Chrystusa nie zapomnieli, że ofiara ze strony Boga dla człowieka pociąga konieczność także ofiary ze strony człowieka dla Boga, chociażby ona wymagała nawet krwi męczeństwa.

Ikonografia

Św. Szczepan w ikonografii ukazywany jest jako młody diakon w białej tunice lub bogato tkanej dalmatyce. Jego atrybuty to: księga Ewangelii, kamienie na książce lub w jego rękach a także gałązka palmowa.

Agata Bruchwald
Źródło: brewiarz.pl
Na zdjęciu: Męczeństwo św. Szczepana (mal. Annibale Carracci, 1603)