28-krotna kara śmierci. Jan Kmiołek ps. „Wir”

Jan Kmiołek walczył w podziemiu zbrojnym przez 10 lat, podczas niemieckiej okupacji jako łącznik Armii Krajowej, a po wejściu Armii Czerwonej - w Zrzeszeniu WiN i Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym. Był symbolem oporu przeciw reżimowi komunistycznemu na Mazowszu. Jan Kmiołek urodził się 23 lutego 1919 r. w Rząśniku na Mazowszu w rodzinie rolników. Ukończył 7 klas szkoły powszechnej. Do wybuchu wojny najmował się do pracy u gospodarzy w swej rodzinnej wsi. W 1938 r. podjął pracę u kowala, przyuczając się do tego zawodu. Od jesieni 1941 r. żołnierz w Obwodzie Pułtusk Związku Walki Zbrojnej, pełnił funkcję łącznika między organizacją na terenach wcielonych do Rzeszy i w Generalnym Gubernatorstwie. Pełniąc swą służbę, był kilkakrotnie ścigany i ostrzeliwany przez niemiecką straż graniczną. Aresztowany przy przekraczaniu granicy, jako przemytnik został uwięziony w obozie karnym w Pułtusku. Zbiegł po kilku tygodniach, ale pod koniec 1942 r. został ponownie ujęty i przez pół roku przebywał w obozie karnym w Ciechanowie. Po wejściu Armii Czerwonej do Polski kontynuował działalność konspiracyjną w Zrzeszeniu WiN. Od kwietnia 1946 r. był łącznikiem między placówkami Rząśnik i Długosiodło w Obwodzie Ostrów Mazowiecka. We wrześniu 1946 r. dołączył do oddziału partyzanckiego Stanisława Sumińskiego ps. „Vis”, operującego na terenie powiatu ostrowskiego. W listopadzie tego roku brał udział w akcji na więzienie PUBP w Pułtusku. Po amnestii w lutym ujawnił się, jednak wkrótce wznowił działalność niepodległościową, organizując oddział partyzancki. Grupa ta niekiedy określana była jako oddział braci Kmiołków, gdyż oprócz Jana służył w nim także jego młodszy brat – Franciszek. W październiku 1948 r. przystąpił do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Dowodził patrolem Pogotowia Akcji Specjalnej Komendy Powiatu „Noc” (później „Tatry”), podlegającym komendzie połączonych powiatów pozostałych po Okręgu XV Białystok NZW. Od lipca 1949 r., po utracie kontaktu z dowództwem, dowodził samodzielną grupą zbrojną. Na terenie powiatów Pułtusk, Ostrów Mazowiecka, Maków Mazowiecki i Ostrołęka, zbudował liczące ok. pół tysiąca osób zaplecze organizacyjne. Stał się symbolem oporu przeciw reżimowi komunistycznemu na Mazowszu. Dowodzony przez niego oddział partyzancki wykonał w latach 1947–1951 blisko sto różnego rodzaju akcji zbrojnych, m.in. likwidując agentów UB i aktywistów komunistycznych. 27 sierpnia 1951 r. został aresztowany po prowokacji bezpieki, w której ważną rolę odegrali agenci UB - ksiądz Aleksander Policewicz (TW „Popławski”), będący wikarym w Długosiodle, oraz Edward Wasilewski (TW „Wierny”), oficer AK, dowódca akcji na obóz NKWD w Rembertowie, a następnie dyspozycyjny agent bezpieki. Po trwającym kilka miesięcy śledztwie na początku kwietnia 1952 r. Jan Kmiołek stanął przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie na sesji wyjazdowej w Pułtusku. Składowi sędziowskiemu przewodniczył Mieczysław Widaj, oskarżycielem był Bogusław Knobloch. Skazany na 28-krotną karę śmierci, został stracony 7 sierpnia 1952 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Ciało pochowano w nieznanym miejscu. Jego brat Franciszek poległ we wrześniu 1951 r. w walce z bezpieką w Jurgach pod Ostrołęką. W 2009 r., „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”, Jan Kmiołek został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Źródło i fot.: IPN