Akcja AB w Częstochowie. Egzekucje pod Olsztynem i Apolonką

Między 28 czerwca a 13 sierpnia 1940 r. Niemcy przeprowadzili zbiorowe egzekucje w pobliżu podczęstochowskich wsi - Olsztyna i Apolonki. Wśród blisko 90 ofiar znalazło się wielu przedstawicieli polskiej inteligencji z Częstochowy i Radomska, aresztowanych w ramach tzw. Akcji AB.

Rozpoczęcie niemieckiej ofensywy na Zachodzie w 1940 r. odwróciło uwagę światowej opinii publicznej od wydarzeń w Polsce, stąd władze okupacyjne postanowiły wykorzystać tę sytuację do przeprowadzenia zakrojonej na szeroką skalę akcji eksterminacyjnej wymierzonej w polską inteligencję.

Pierwsze aresztowania wśród mieszkańców Częstochowy i Radomska w ramach Akcji AB nastąpiły już w marcu 1940 r. Zatrzymywano działaczy politycznych i społecznych, nauczycieli, adwokatów, urzędników, studentów i uczniów, których poddawano brutalnym przesłuchaniom, a następnie skazywano w „procesach” przed doraźnym sądem policyjnym.

Większość więźniów aresztowanych w ramach Akcji AB wywożono do obozów koncentracyjnych, głównie do Sachsenhausen, Buchenwald i Ravensbruck, część eksterminowano bezpośrednio. Skazanych rozstrzeliwano zazwyczaj w potajemnych egzekucjach pod Częstochową. Początkowo jako miejsce straceń wybrano las w pobliżu wsi Olsztyn.

28 czerwca 1940 r. w pierwszej egzekucji rozstrzelano tu 15 osób przywiezionych z częstochowskiego więzienia. Skazańcom zawiązywano oczy, a następnie rozstrzeliwano nad uprzednio wykopanymi grobami. Kolejne dwie zbiorowe egzekucje w tym samym miejscu przeprowadzono w 29 czerwca i 1 lipca. Niemieccy policjanci rozstrzelali wówczas 30 osób.

Gdy na początku lipca 1940 r. miejsce zbrodni zostało odkryte przez mieszkańców Częstochowy, Niemcy podjęli decyzję o nowej lokalizacji miejsca straceń. Ich wybór padł na świerkowy las w pobliżu wsi Apolonka pod Janowem.

3 lipca rozstrzelano tam pierwszą grupę 15 więźniów przywiezionych z Częstochowy, następnego dnia dalszych trzynastu. 13 sierpnia 1940r., w trakcie ostatniej egzekucji w ramach Akcji AB, zamordowano 15 osób.

Po wojnie, w 1946 r. władze polskie przeprowadziły ekshumacje w obu miejscach straceń. Po zidentyfikowaniu szczątki ofiar niemieckiego terroru zostały pochowane w kwaterze wojennej na cmentarzu Kule w Częstochowie.

W 1967 r. na cmentarzu w Olsztynie został odsłonięty pomnik ku czci zamordowanych. Całkowitą liczbę ofiar niemieckiego terroru pogrzebanych w tym miejscu szacuje się na blisko 2 tys. zamordowanych.

opr. Paweł Brojek
Źródło: Jan Pietrzykowski: Akcja AB w Częstochowie. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1970
na zdjęciu: Czerwiec 1946, Ekshumacja ofiar niemieckiego terroru, rozstrzelanych latem 1940 r. pod wsią Apolonka, fot. wikimedia commons

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.