Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar podważa konstytucyjną wolność sumienia

W liście z dnia 24 sierpnia br. skierowanym na łamy portalu „Forum Żydów Polskich", Rzecznik Praw Obywatelskich przytoczył w wybiórczy sposób pogląd Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, że „dyskretne noszenie symbolu religijnego nie narusza praw i wolności innych osób". Tak sformułowana odpowiedź jednoznacznie sugeruje, że „niedyskretne" ujawnianie swojej wiary może naruszać prawa innych osób. Tymczasem, zarówno Konstytucja RP, jak i wiążące Polskę normy prawa międzynarodowego jasno wskazują, że prawo wolności sumienia i przekonań religijnych nie mogą być ograniczane inaczej niż tylko w drodze ustawy i to jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Rzecznik Praw Obywatelskich zajął stanowisko w tej sprawie w odpowiedzi na sytuację opisaną przez czytelniczkę portalu „Forum Żydów Polskich". W swoim liście kobieta skarży się na dyskryminujące i obraźliwe zachowanie jednego z klientów banku, który ze względu na noszony przez nią symbol religijny publicznie ją znieważył, mówiąc m. in., że „nie będzie mnie Żydówka obsługiwać". W podsumowaniu swego stanowiska, Rzecznik wskazał, że „dyskretne noszenie symbolu religijnego nie narusza praw i wolności innych osób". Wolność sumienia zagwarantowana w polskiej Konstytucji wynika z samej natury człowieka i jest istotnym elementem jego godności, ma charakter wrodzony i niezbywalny. Zgodnie z art. 53 par. 5 ograniczenie wolności uzewnętrzniania przekonań religijnych może być dokonane jedynie w drodze ustawy i wyłącznie, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób. Europejski Trybunał Praw Człowieka uznaje, że wolność wyznania pociąga za sobą wolność uzewnętrzniania wyznania. Świadczenie słowem i czynem o prawdach swojej wiary jest powiązane z istnieniem przekonań religijnych. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, państwo ma obowiązek pełnić funkcję bezstronnego i neutralnego organizatora praktykowania różnych religii. Obowiązek ten jest „nie do pogodzenia z jakąkolwiek kompetencją państwa do dokonywania oceny zasadności przekonań religijnych lub sposobów, za pomocą których są one wyrażane". Należy podkreślić, że wybiórczo przywołany przez Adama Bodnara fragment orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, choć rzeczywiście posługuje się słowem „dyskretne", potwierdza również dopuszczalność noszenia – ze swej natury ostentacyjnych – turbanów i hidżabów. Nie można wykluczyć, że w pewnych okolicznościach ziszczą się konstytucyjne przesłanki ustawowego ograniczenia wolności wyrażania swej wiary. Jednak do czasu wprowadzenia w drodze ustawowej obostrzeń w tym zakresie, opinia o dopuszczalności „dyskretnego noszenia symbolu religijnego" wyrażona przez Rzecznika jest nie do obrony jako niepełna i nierzetelna. Co więcej, może przyczynić się do dyskryminacyjnego i bezprawnego w świetle norm konstytucyjnych, ograniczania praw osób wierzących (bez względu na wyznanie i religię). Prawnicy Instytutu Ordo Iuris przygotowali merytoryczną analizę listu Rzecznika Praw Obywatelskich do "Forum Żydów Polskich" w sprawie dyskryminacji ze względu na przekonania religijne. Można ją znaleźć tutaj.