Chorwacki Sąd Konstytucyjny może zakwestionować przepisy o aborcji na życzenie

Chorwacki Sąd Konstytucyjny rozpoczął rozpatrywanie wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy, która szeroko dopuszcza przeprowadzanie aborcji. Organizacje pro-life zwracają uwagę na rażącą dyskryminację dzieci nienarodzonych oraz naruszenie istoty ochrony ich prawa do życia. Instytut Ordo Iuris przesłał w tej sprawie swoją opinię.

Chorwacka ustawa o Sądzie Konstytucyjnym przewiduje, że „każda osoba fizyczna ma prawo do wszczęcia postępowania w celu dokonania przeglądu konstytucyjności prawa"[1]. W oparciu o ten przepis, w 1991 r. Chorwacki Ruch dla Życia i Rodziny przedstawił Sądowi Konstytucyjnemu wniosek o ocenę konstytucyjności ustawy opartej na sowieckich rozwiązaniach i umożliwiającej zabijanie dzieci przed urodzeniem.

Ustawa o środkach zdrowotnych umożliwiających wykonanie prawa do swobodnej decyzji o narodzinach dzieci[2], w ślad za komunistyczną ustawą z 1978 r., określa prenatalne zabójstwo jako "prawo do swobodnej decyzji o urodzeniu dziecka" (art. 2 ustawy) i legalizuje jego dokonanie przez pierwszych 10 tygodni ciąży bez ograniczeń. „Po upływie dziesięciu tygodni od dnia poczęcia Komisja pierwszej instancji może zatwierdzić przerwanie ciąży, za zgodą lub na prośbę kobiety w ciąży w przypadkach, gdy:

- na podstawie wskazań medycznych zostanie ustalone, że nie ma innego sposobu, aby uratować życie lub usunąć pogorszenie stanu zdrowia kobiety w okresie ciąży, porodu i po porodzie;

- na podstawie wskazań medycznych i wiedzy nauk medycznych można się spodziewać, że dziecko urodzi się z poważnym wrodzonym uszkodzeniem fizycznym lub zaburzeniami psychicznymi;

- poczęcie nastąpiło w wyniku przestępstwa gwałtu, stosunku płciowego z osobą ubezwłasnowolnioną, przez nadużycie stosunku pozycji, obcowania z dzieckiem lub w przypadkach kazirodztwa"[3].

Wymogi te nie muszą być spełnione w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia matki lub gdy działania w kierunku przeprowadzenia aborcji zostały już podjęte. Jak zauważa Magdalena Olek, analityk Instytutu Ordo Iuris, przepisy ustawy traktują nienarodzone dziecko w sposób skrajnie przedmiotowy określając zabójstwo prenatalne jako swobodną „decyzję o urodzeniu dziecka".

Przepisy te obowiązują mimo, że Konstytucja Chorwacji stanowi, że „każdy człowiek ma prawo do życia" (art. 21) i tym samym nakazuje kształtować ład prawny w sposób nie pozwalający na arbitralne pozbawienia życia drugiej osoby. W celu precyzyjnego określenia zakresu czasowego obowiązywania gwarancji konstytucyjnych z art. 2, w roku 2009 r. Sad Konstytucyjny skierował wniosek o opinię do Komisji Etyki Szpitala Klinicznego w Zagrzebiu. Komisja określiła, że życie ludzkie rozpoczyna się w chwili połączenia męskich i żeńskich gamet. Oznacza to, że ochrona człowieka obowiązuje także na prenatalnym etapie jego rozwoju.

Co więcej, Konstytucja zapewnia, że „wszystkie osoby są równe względem prawa" (art. 14)[4]. W świetle tego przepisu, niezgodne z konstytucją jest również różnicowanie ochrony prawnej ze względu na fakt urodzenia[5], a zatem konstytucyjnie niedopuszczalne jest pozbawienie ochrony prawnej dzieci, które jeszcze znajdują się w prenatalnej fazie rozwoju. Z tego samego powodu niedopuszczalna jest dyskryminacja dzieci ze względu na ich niepełnosprawność. Nie ma też racjonalnych przyczyn, dla których należałoby dopuszczać gorsze traktowanie dzieci ze względu na przestępcze okoliczności jego poczęcia. Trudno również znaleźć obiektywnie racjonalny powód dla różnicowania intensywności ochrony prawnej dziecka przed i po 10 tygodniu życia.

Warto podkreślić, że polski Trybunał Konstytucyjny w analogicznej sprawie wydał w 1997 r. wyrok uznający przepisy zezwalające na aborcję „z przyczyn społecznych", co w praktyce oznaczało tzw. aborcję na życzenie. Przepis ten uznał za sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawnego, która gwarantuje również prawo do życia.

Złożonemu w 1991 r. przez Chorwacki Ruch dla Życia i Rodziny wnioskowi nadano bieg dopiero po 25 latach, w październiku 2016 r. Instytut Ordo Iuris wystąpił jako amicus curiae z opinią prawną, w której przedstawiono, w jaki sposób przepisy dopuszczające aborcję naruszają konstytucyjne gwarancje ochrony życia, zakaz dyskryminacji oraz międzynarodowe standardy w zakresie ochrony praw człowieka.

Instytut Ordo Iuris