30. rocznica śmierci hm. RP Henryka Glassa - współtwórcy harcerstwa i zdeklarowanego antykomunisty

Był związany z nurtem katolicko-narodowym harcerstwa. W okresie międzywojennym prowadził ośrodek dokumentacji i biuro studiów „Porozumienie Antykomunistyczne”, za co władze ZSRR wydały na niego wyrok śmierci. Zmarł 14 stycznia 1984 r. w Londynie.

Henryk Glass przyszedł na świat 19 maja 1896 r. w Dąbrowie Górniczej. Młodość spędził w Kijowie, gdzie jego ojciec był dyrektorem fabryki. Uczęszczał do Gimnazjum św. Katarzyny. W tym czasie włączył się w działalność niepodległościową, stając na czele tajnej Korporacji Uczniowskiej zrzeszającej polską młodzież gimnazjalną, która pragnęła poznawać polską historię i kulturę. Należał też do „Zetu” i Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Wiosną 1915 r. wstąpił do harcerstwa. W tym samym roku rozpoczął naukę w Kijowskim Instytucie Handlowym, z którym został ewakuowany do Saratowa, gdzie utworzył dwie drużyny harcerskie i objął komendę hufca harcerskiego. Współpracował także z Polską Organizacją Wojskową, lecz odmówił wstąpienia w jej szeregi ze względu na jej lewicowy charakter.

Wiosną 1917 r., gdy harcerstwo polskie w Kijowie zaczęło działać jawnie, został mianowany instruktorem. W lipcu tego roku zgłosił się jako ochotnik do I Korpusu Polskiego gen. J. Dowbora-Muśnickiego, a po jego rozbrojeniu wrócił do pracy harcerskiej w Kijowie.

W grudniu 1918 r. został zastępcą Naczelnika Harcerstwa a od stycznia 1919 r. p.o. Naczelnika na Rusi i w Rosji. Rozpracowany przez rewolucyjną bezpiekę Czeka jako organizator i przywódca „burżuazyjnej i antyrewolucyjnej” organizacji cudem uniknął wydanego na niego wyroku śmierci i przebrany za bolszewickiego żołnierza zbiegł z Kijowa.

Po dotarciu do Warszawy został przydzielony do wywiadu Wojska Polskiego. W sierpniu 1919 r. wszedł w skład Naczelnej Rady Harcerskiej, kierował Wydziałem Wschodnim w Kwaterze Głównej ZHP koordynującym prace wywiadowcze na Ukrainie. Latem 1920 r., gdy Armia Czerwona zbliżała się do stolicy, dowodził harcerską grupą dywersyjną działającą na jej tyłach.

Po zakończeniu wojny zamieszkał w Warszawie. Naukę kontynuował w Wyższej Szkole Handlowej, którą ukończył w 1924 r. W 1924 r. został jednym z pierwszych harcmistrzów, a trzy lata później otrzymał najwyższy stopień harcerski – harcmistrza Rzeczypospolitej.

W 1925 r. był jednym z organizatorów ośrodka dokumentacji i biura studiów „Porozumienie Antykomunistyczne”. Jego celem było badania naukowe nad komunizmem oraz skupienie różnego rodzaju organizacji i skoordynowanie ich działalności w celu przeciwdziałania szerzonej w Polsce propagandzie rewolucji społecznej. Ośrodek współpracował w tym celu z polskimi władzami państwowymi oraz przedstawicielami Kościoła katolickiego, m.in. kardynałem Augustem Hlondem.

Działalność ta stała się powodem wydania na niego przez władze sowieckie wyroku śmierci. W 1929 r. odebrał paczkę, której przezornie nie otworzył. Po przyjeździe policji okazało się, że w środku była bomba.

Należał do grupy instruktorów harcerskich o poglądach katolicko-narodowych. Stało się to powodem narastających różnic między nim a instruktorami związanymi z obozem piłsudczykowskim. W latach 30. był w opozycji wobec władz harcerstwa, którym zarzucał zbyt ścisłe powiązania z obozem rządowym. Sam nigdy nie był członkiem żadnej partii politycznej.

Podczas kampanii wrześniowej przebywał w Lublinie, gdzie otrzymał dowództwo oddziału złożonego z rozbitków z 14. pułku artylerii lekkiej. Dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się zbiec.

Po powrocie do stolicy w październiku 1939 r. włączył się w działalność konspiracyjną.  Współtworzył tajne katolicko-narodowe harcerstwo - Hufce Polskie oraz wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, gdzie organizował wywiad antykomunistyczny („W”). Blisko współpracował z podziemiem narodowym, zwłaszcza z Narodowymi Siłami Zbrojnymi. W 1943 r. wszedł w skład Społecznego Komitetu Antykomunistycznego utworzonego z inicjatywy Delegata Rządu na Kraj.

Podczas powstania warszawskiego walczył w szeregach Brygady Dyspozycyjnej Zmotoryzowanej NSZ-AK. Za zasługi w czasie walk otrzymał Krzyż Virtuti Militari V klasy i Złoty Krzyż Zasługi. Po klęsce trafił do obozu w Ursusie, skąd zbiegł.

W grudniu 1944 r. w Krakowie wznowił działalność antykomunistycznego wywiadu – grupy „W” – i współpracował z kierownictwem „NIE” oraz Delegaturą Rządu. Po aresztowaniu 16 przywódców Polski Podziemnej zerwał kontakt z organizacjami poakowskimi, utrzymując stałą łączność z władzami polskimi w Londynie.

Poszukiwany przez NKWD i UB, latem 1945 r. przedarł się przez zieloną granicę i ostatecznie trafił do Anglii. Odtąd używał nazwiska Stanisław Jankowski.

Na emigracji kontynuował działalność harcerską i społeczną. Prowadził badania nad komunizmem, publikując ich wyniki. Był członkiem Harcerskiej Komisji Historycznej oraz Komisji Rewizyjnej ZHP poza granicami Kraju. W 1980 r. otrzymał doktorat Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w dziedzinie nauk politycznych za pracę o komunizmie.

Hm. RP Henryk Glass zmarł 14 stycznia 1984 r., został pochowany na cmentarzu w Gunnersbury w Londynie. W 2006 r. jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone na warszawskich Powązkach do grobu rodzinnego.

opr. Paweł Brojek
źródło: zhppgk.org


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Jeśli koniecznie chcesz skopiować materiał do swojego serwisu, skontaktuj się z redakcją.